O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim

8.  Ta’lim  mazmunini  ilmiy  asosda  tashkil  etish  tamoyili.  Bu  ta’lim 

oluvchilarni  o’qitish  ishlarini  faollashtiradigan,  ongini  o’stiradigan,  ilmiy 

dunyoqarashini  kengaytiradigan,  ularni  mustaqil  ta’lim  olishga  yo’naltiradigan 

usullarga  o’rgatadi  hamda  pedagogik,  texnik  atamalardan  to’g’ri  foydalanishga 

odatlantiradi. 

6.  Ta’limni  demokratlashtirish  va  insonparvarlashtirishning  mazmun  – 

mohiyati. 

Demokrasiya  (demos  –  xalq  va  kratos  –  hokimiyat,  xalq  hokimiyati 

ma’nosini anglatadi). Har qanday davrning, har qanday jamiyatning va har qanday 

xalqning  o’ziga  xos  demokrasiyasi  bo’ladi.  Ya’ni,  demokratik  tamoyillarni 

belgilashda,  jamiyatning  ob’ektiv  va  sub’ektiv  shart  –  sharoitlari  asosida 

shakllangan,  xalqning,  millatning  ijtimoiy  ongi  va  psixologiyasini  xal  qiluvchi 

ahamiyat kasb etadi. Demak, demokratiya insoniyatning madaniyati, ma’naviyati, 

ijtimoiy  ongi,  mentaliteti,  idroki,  bilim  doirasi,  ishbilarmonlik  qobiliyati,  uning 

jamiyatda erkin yashashi va mehnat qilish ko’nikmasi bilan birgalikda shakllanib, 

rivojlanib boradigan tabiiy tarixiy jarayondir. 

Demokratlashtirish  –  oliy  o’quv  yurtini  boshqarishdan  tortib,  butun  ichki 

tuzilishi  va  faoliyatini  o’z  ichiga  oladi.  U  har  qanday  buyruqbozlikdan,  ayrim 

shaxs  va  jamiyat  a’zolarining  shaxsiy  fikrlaridan  xolos  etadi,  o’zaro  bir  –  birini 

to’g’ri  tushunish,  ishonch  va  do’stona  xamkorlik  asosida  milliy,  ma’naviy  ijodiy 

erkinlik  berish,  o’quv  –  tarbiya  ishining  shakllari,  uslublarini  yaxshilash  uning 

mohiyatini tashkil etadi. 

Demokratlashtirilgan  tarbiyaga  tayangan  o’qituvchining  faoliyat  doirasi 

kengayadi.  Oliy  o’quv  yurtlari,  oila  va  jamoatchilikning  hamkorlik  qilish  o’quv 

---

 

 

tarbiya  ishining  mazmunini  boyitadi  va  ta’lim  –  tarbiya  borasida  bir  –  birini 

to’ldirib boradi. Bunda ayniqsa, dars jarayonini demokratlashtirish zarur. 

Pedagog  o’z  faoliyatini  talabalar  faolligini  oshirishga,  ularning  o’quv  – 

tarbiya  ishlarini  hal  qilishga  qaratadi,  ya’ni  guruh  jamoasiga  tayanib  ish  ko’radi. 

Umuman  olganda  darsda  va  darsdan  tashqari  tarbiyaviy  tadbirlarni  demokratik 

usulda tashkil etish o’quvchilarni ijodiy fikrlashga, har bir ishda faol ishtirok etish 

hamda  tashabbus  ko’rsatishga,  guruh  jamoasi  ishiga  astoydil  yondashishga 

o’rgatib, ta’lim – tarbiya ishining samaradorligini oshiradi.