O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

B9 vitamini (folat kislota yoki bs vitamini) 

 

---

237 

 

B

9 

vitaminining  B

s 

vitamini  deb  nomlanishi  ilk  bor  uning 

jo‘jalarda olib borilgan tajribalarda ochilganidir (inglizcha -|” chicken 

” - jo‘ja). 

Bu vitaminning yana folat kislota deyilishiga sabab uning ismaloq 

yashil barglaridan (lotincha “folium” - barg) ajratib olinganidir. Qoqi, 

yalpiz,  qichitqi  o‘t,  dostorbosh  kabi  boshqa  o‘simliklarning  yashil 

barglarida  ham  mo‘l  bo‘ladi,  lekin  qurigan  bargda,  ayniqsa  quyosh 

nuri  ostida  quritilgan  bo‘lsa  folat  kislota  uchramaydi.  Quritilgan, 

qaynatilgan  o‘simliklar  mahsulotlari  tarkibida  birgina  folat  kislota 

emas,  balki  boshqa  vitaminlar  ham  juda  kam  bo‘ladi.  shuning  uchun 

o‘simliklarning mevalarini, barglarini va boshqa qismlarini iloji boricha 

“tirik”ligicha  iste'mol  qilishga  intilish  kerak.  Shunda  vujudning 

aksariyat  vitaminlar  va  ma'danli  moddalarga  bo‘lgan  ehtiyoji 

qondirilib,  dorixonalardagi  darmondorilaga  hojat  qolmaydi  (albatta 

og‘ir avitaminozlarga mubtalo bo‘lganlar bundan mustasno). 

Tajribalarda shu narsa aniqlanganki, agar jo‘jalar ovqatidan folat 

kislota umuman olib tashlansa, ular o‘sishdan to‘xtab, qoni kamayib 

ketar ekan. B

9 

vitamini bevosita qon hosil bo‘lishida ishtirok qilganligi 

uchun  ham  uni  ayrim  manbalarda  antianemik  vitamin  deb  yuritishadi. 

Ovqatlanish  qoidalariga  rioya  qilib  borilsa,  bu  vitaminning  avitaminozi 

kam uchraydi. Yana u ichak mikroflorasi tomonidan ham sintez qilinadi. 

Agar  ichaklarning  faoliyati  yomonlashib  folat  kislota  qonga  o‘tmay 

qolsa, odamda kamqonlik, ya'ni anemiya yuzaga keladi. Bundan tashqari 

B

9 

vitamini  avitaminozi  hazm  a'zolari,  jigar  vazifasining  buzilishi  va 

himoya  qobiliyatining  pasayishi  bilan  ham  ifodalanadi.  Folat  kislota 

taqchilligidan  xastalikka  uchraganlarda  asabiylashuv,  uyqusizlik,  tez 

charchash, parishonxotirlik alomatlari uchraydi. 

---

238 

 

Folat  kislota  yangi  hujayra  va  to‘qimalar  hosil  bo‘lishida, 

jumladan,  qizil  qon  tanachalarining  yuzaga  kelishida  faol  qatnashadi, 

agar  u  yetishmasa  eritrotsitlar  yetilmaydi,  natijada  kamqonlik  paydo 

bo‘ladi. 

B

9 

vitaminining  tabiiy  manbalariga  ismaloq  va  yuqorida  aytib 

o‘tilgan o‘simliklarning yashil barglari, pomidor, sabzi, lavlagi, rangli 

karam, dukkaklilar, donli o‘simliklar, hayvonning jigari, go‘shti, baliq 

va  tuxum  kiradi.  Odamda  unga  bo‘lgan  kecha-kunduzlik  ehtiyoj 

o‘rtacha  200  mg,  ko‘p  jismoniy  mehnat  qiladiganlar,  har  xil  stress 

holatlarda  faoliyat  ko‘rsatadiganlarda  hamda  homilador,  emizikli 

onalarda bu miqdor 400 mg va undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin.