O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi markazi, buxoro viloyat o`rta maxsus ta`lim boshqarmasi buxoro davlat universiteti qoshidagi 4-son akademik litsey

ec
+10,26
cv
+8,46
ct
+
 
18,72 
c)geterezigota ona organizm ec
+
ec
+
 
cv cv
+
ct
+
ct 
Mustaqil yeching 
1.Drozofilada ko`zning oq rangi qizil rangga, qanotining kichik bo`lishi normal qanotga, tanasidagi 
tuklarning oq rangi qizil rangga, qanotining kichik bo`lishi normal qanotga, tanasidagi tuklarning vilkasimon 
joylashganligi to`g`ri joylashganligiga nisbatan retsessiv hisoblanadi. Uchta belgi bo`yicha dominant 
gomozigota forma retsessiv belgili erkak drozofila bilan chatishtirilgan. F
1 
retsessiv belgili erkak drozofila 
bilan qayta chatishtirilganda F
b 
da quyidagicha natija olingan: 
w+fm-262 w+f+m-68 wf+m+-266 
w+fm+-138 wfm+-64 wf+m -130 
w+f+m+-542 wfm-530 
Xromosomada genlar orasidagi masofani aniqlang? J:
w
+33
m
+20 
f
+
 
53 
2.Pomidorning mevasi yumaloq(O), uzunchoq(o), tukli (p), tuksiz (P), guli gulbandida yakka-yakka 
joylashgan (S) yoki to`pgulga birlashgan (s) bo`ladi. Hamma genlar ikkinchi xromosoma juftida joylashgan. 
Analiz qiluvchi chatishtirish tufayli quyidagicha natija olingan: 
OPS-73 OpS-2 Ops-110 opS-306Ops-348 Ops-96 oPs-2 ops-63 
Geterozigota ona organizmlarning genotipini va xromosomada genlar qanday joylashganligini aniqlang 
J: a) P p b)-P-O-S 
O o 
S s

---

85 
Komplementarlik 
Komplementarlik- bir orgaznimda mavjud bo`lgan ikkita allel bo`lmagan genlar alohida kelganda har xil 
belgini, birga kelganda boshqa bir belgini yuzaga chiqaradi. Komplementarlikda ikki va undan ortiq 
allel bo`lmagan genlarning o`zaro ta`siri natijasida organizmda yangi, ota-onada yo`q belgilarning 
rivojlanishi ta`minlanadi. Komplementar holda nasldan-naslga o`tish 3 xil bo`ladi: 
1.Yangi belgi hosil bo`lishida ishtirok etadigan har ikki noallel gen mustaqil ravishda u yoki bu belgiga 
ta`sir etadi, chunonchi RRpp genlar tovuqlarda gulsimon, rrPP genlar no`xatsimon toj hosil qiladi. 
2.Yang belgi hosil bo`lishida ishtirok etadigan ikki xil noallel genning biri mustaqil ravishda belgini 
vujudga keltiradi. Ikkinchi noallel gen esa bunday xususiyatga ega bo`lmaydi. Chunki, sichqonlarda 
AAbb genlar junning qora rangini, aaBB genlar esa xuddi aabb genlar kabi junning oq rangini hosil 
qiladi. B gen faqat A gen bilan genotipda bo`lgan taqdirdagina o`z ta`sirini fenotipda namoyon etadi. 
3.Komplementar holda nasldan-naslga o`tishining bu xilida allel genlar alohida-alohida ravishda belgiga 
mustaqil ta`sir ko`rsata olmaydi. Dominant retsessiv genlarning o`zaro ta`siriga qarab komplementar 
holda nasldan-naslga o`tishining ikkinchi bo`g`inida xilma-xillik 9:3:3:1; 9:7; 9:3:4; 9:6:1 nisbatda 
ajralish ro`y beradi. 
Masala.
Avstraliya xoldor to`tilarining pati havorang, yashil, sariq va oq bo`ladi.Tajribada sariq va
havorang to`tilar chatishtirilgan. F
2 
avlodda barcha rangdagi to`tilar hosil bo`lgan. Chatishtirishda 
ishtirok etgan ota-ona to`tilarning genotipini aniqlang? 
Demak bizda A.bb va aaB. organizmlar chatishtirilgan. Avlodda barcha rangdagi, ya`ni, A.B-yashil, 
A.bb-havorang, aaB. -sariq va aabb- oq to`tilar olindi. Oq va sariq to`tilardagi aa.. geni birini otasidan, 
birini onasidan olgan. Xuddi shunday havorangli to`tilar va oq rangli to`tilardagi ..bb genini birini 
otasidan, birini onasidan olgan. Demak chatishtirishda qatnashgan ota-ona to`tilarning genotipi