O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi o’rta professional ta’limning

Download 11 Mb. bet 98/272 Sana 12.04.2022 Hajmi 11 Mb. #545120

Bog'liq
Математик тасав.шакл.Мажмуа

Bu sahifa navigatsiya:

• O’qituvchi: ________________________________ _________________ 1-ILOVA

3-bosqich. Yakuniy (10 daq.)	Mashg’ulot yakuni: Faol o’quvchilarni baholaydi va rag’batlantiradi Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi
Baholari bilan tanishadilar Topshiriqlarni yozib oladilar

O’qituvchi: ________________________________ _________________


1-ILOVA


Mavzu: Ilk yosh guruh bolalarini buyumlarni kattaligi, shakli, tevarak atrofda mo`ljal olish va vaqtni chamalashga o`rgatish.


Tayanch so`z va iboralar: kattalik, shak, tevarak atrof, vaqt, umumiy belgi, tanlash, ajratish, o`lchami, rangi, tahlil qilish, solishtirish,farqlash.


R E J A:

1.Ilk yoshdagi guruh bolalarni buyumlarning kattaligi va shakli bo`icha taqqoslashhni o`rgatish.

2.Ilk yoshdagi guruh bolalarida tevarak atrofda mo`ljal olishga o`rgatish.
3.Ilk yoshdagi guruh bolalarga vaqtni chamalashni o`rgatish.

Bolalarni to ‘plam ning ayrim elem entlardan iboratligi bilan tanishtirib bo‘lgach, ularni bir xil narsalarni mustaqil ravishd guruhlarga ajratishga, tevarak-atrofdagi yagona (bitta) narsalarni va narsalar yig‘indisi (k o ‘p) ni topa olishga o ‘rgata boshlanadi. 3 yoshli kichkintoylar, garchi ulaming hammasi bolmasaham, bir joyga, bitta guruhga yig‘ib qo ‘yilgan narsalar yig‘indisini mustaqil ravishda ajratib ko‘rsata oladilar. (Mashinaningg^ldiraklari ko‘p, qo‘lda barmoqlar ko‘p, bog‘da yoki o ‘rm onda daraxtlar ko‘p va hokazo). Xonada qaysi narsalar ko ‘p, qaysilari bittadan uchraydi, degan savolga javob topish ular uchun oson ish emas. Bu m asalani hal etish uchun ular tevarak-atrofni an ch a m urakkab fazoviy miqdoriy tahlil qilishlari: qandaydir bir narsani ajratishlari, diqqat-e ’tiborlarini o ‘shanga qaratishlari, o ‘sha turdagi narsalar atrofda bory o ‘qligini k o ‘rib chiqishlari va bu narsalarni, garchi ular xona, dala hovli va boshqa joylarning har tom onida sochilib yotgan boNsa ham , yaxlit bir butun narsa deb ta s a w u r qilishlari,ya’ni bolalar narsalarning miqdoriy tom onini ularning fazoviy sifat xossalaridan va fazoviy nisbatlaridan abstraktlashtirishni o ‘rganishlari kerak bo ‘ladi. Narsalarning miqdoriy tom onini abstraktlashtirish va garchi bir xil narsalar aslida butun xona b o ‘ylab har yoqda sochilib yotgan b o ‘lsa-da, ularni fikran birlashtirish ko‘nikmasini asta-sekin o ‘stirib borishga im kon beruvchi m ashqlarni bir tizimga keltirib ishla bchiqadi. Ishni k o ‘rsatilgan m iqdordagi (bitta, k o ‘p) turli rangdagi narsalarni doska ustiga terib q o ‘yish m ashqidan boshlanadi. Doska chap va o ‘ng tomonda yoki baland hamda pastda joylashtiriladi. Bolalarga, masalan, quyidagi topshiriqlar beriladi: „ Chaptomonga, qizil doska ustiga bitta q o ‘ziqorin, o ‘ng tom onga, havo rang doska ustiga esa ko‘p q o ‘ziqorin joylashtirilsin". Doskalar joyini o ‘zgartirib yoki ularning ustiga q o ‘yilishi kerak b o ‘lgan narsalarm iqdori haqidagi ko‘rsatmalarni o ‘zgartirib, pedagog (tarbiyachi) bolalarni narsalar miqdorin doskalar rangiga qarab, keyinroq esa ularning fazoviy joylashishiga qarab topishga o ‘rgatadi. Bunday ishga 2-3 mashg‘ulot ajratiladi. Mana shu mashg‘ulotlarda bolalar y o ‘l-yo‘lakay chap va o ‘ng q o ‘lini farq qilishni, q o ‘llarni farq qilish asosida esa narsalarning bir-biridan chapda va o ‘ngda joylashganligini aniqlashni o ‘rganadilar.

K ichkintoylar narsalarning b ir-biridan yuqorida va pastda joylashganligini aniqlashga ham o ‘rgatiladi. B olalar vazifalarni bajarib bo ‘lganlaridan so ‘ng pedagog (tarbiyaichi) ulardan har bir doska ustida nechta (bittami yoki ko‘pmi) o ‘yinchoq borligini aytishlarini so ‘raydi, kichkintoylarga yordam chi savollar bilan k o ‘maklashadi.
Ikkinchi m ash g ‘u lo td a bolalar doskalar turgan joyni ham ko‘rsatishga undaladi. („ C haptomondagi qizil doska ustida ko‘p o ‘yinchoq, o ‘ng tomondagi havo rang doska ustida esa bitta o ‘yinchoq b o r“).Keyin shunday mashg ‘ulotlar o ‘tkaziladiki, ularda bolalar tarbiyachining topshirig‘iga binoan stol ustidan bitta yoki k o ‘p o ‘yinchoq topib olib keladilar.
Bir xil o ‘yinchoqlarning o ‘zini h am birlik sonda, ham guruh holida k o ‘rsatish kerak. Masalan, bir stol ustiga 1 ta kuchukcha, boshqasiga esa 3 ta kuchukcha q o ‘yiladi. Bolalar, bir xil narsalarning bitta va ko ‘p bo‘lishi mumkinligini tushunishlari kerak, guruhlarga turli miqdordagi (3 dan 5 gacha) narsalar kiritiladi. Bu narsa bolalarda miqdoriy tarkibi jihatidan turlicha bolgan to ‘plamlarni idrok etish tajribasining to ‘planishiga imkon beradi. Oldin topshiriqning mazmunida kichkintoy nim a qilishi kerak b o ‘lsa, shularning barchasi tushuntirib beriladi („ K o ‘p xo‘rozcha olib kel“ ), keyinroq esa bolaning o ‘ziga yoqqan bitta yoki k o ‘p predm etlarni olib kelishi taklif qilinadi. Bolalar birinchi hoi da faqat to ‘plamning farqiga borishlari, ikkinchi holda esa o ‘zlari narsalami mustaqil ravishda tanlab olishlari ham zamr bodadi. Bu ishni bajarish kichkina bola uchun oson emas. Mashg‘ulot boshlanishida pedagog (tarbiyachi) h ar bir stol ustida qanday o ‘yinchoqlar turganini bolalar bilan birga ko‘rib chiqadi va ularning
e ’tiborini o ‘yinchoqlarning ko ‘p yoki bitta ekanligiga jalb etadi. Tarbiyachi kichkintoylarning saviyasini e ’tiborga olib, ularga murakkabligi turlicha b o ‘lgan topshiriqlar beradi. Topshiriqlarni bajarish shartlari yanada murakkablashib borishi shundan iboratki, bitta stol ustiga bitta bir xil o ‘yinchoq va ko‘p miqdorda boshqa xil o ‘yinchoq, masalan, bitta archa va ko ‘p q o ‘ziqorin q o ‘yiladi. Bolalar ayni bir vaqtda bittani va k o ‘pni topishlari kerak. Ular endi o ‘yinchoqlam i olib kelmaydilar, balki stol yoniga borib, qanday o ‘yinchoqlam i topganliklarini so‘zlab beradilar. Bolalar keyinchalik o ‘yinchoqlami tarbiyachining ko‘rsatmasi asosida topadilar.
, , 0 ‘yinchoq m ashina, q o ‘g ‘irchoq, bitta qalam qayerdaligini to p ? “ kabi savollar orqali m ashg‘ulotlarda bolalar nutqini o ‘stirish ustida puxta ish olib boriladi. Ular ko‘p va bitta so‘zlarini q o ‘llashni o ‘rganadilar. Bir soni gapda ot vazifasida kelganida kelishikda turlanadi. Bolalar aw al sodda gaplardan foydalanadilar. , , 0 ‘yinchoq m ashina ko ‘p “ , „Q alam bitta". Pedagog (tarbiyachi) ularga ikkita sodda gapni bitta q o 'sh m a gapga aylantirishni o ‘rgatishda davom etadi: , , 0 ‘yinchoq mashina ko‘p, am m o qalam bitta". Bunday gapda son kesim vazifasini o ‘tab keladi, kesim esa gapning aktiv boiagidir.
Jum laning bunday tuzilishi tam om ila qonuniydir. U bolaning fikri miqdoriy tom onni izlashga va uni ajratib k o ‘rsatishga yo‘naltirilganligidan dalolat beradi.
Izlanishlar m aydoni kengaytirib boriladi. 0 ‘yinchoqlar guruhi va ayrim o ‘yinchoqlar turli xil narsalar (tokchalar, stollar, tortmalar, gilam va boshqalar) ustiga joylashtiriladi. Tarbiyachi ustiga 0‘yinchoqlar joylashtirilgan narsalam i bolalarga ko‘rsatadi:
„Qaranglar, gilam (tokcha, stol) ustidagi o ‘yinchoqlarning qaysi biri ko‘p va qaysinisi faqat bitta?".
G u ru h d a bir xil belgili narsalar bilan bir qatorda ulardan farq qiluvchi belgiga ega narsalar ham b o ‘lishi mumkin. Bolalar guruhni topib, undagi narsalarning um um iy belgisini aytganlaridan so‘ng, tarbiyachi bu narsalarning rangi (kattaligi) haqida bolalarga savol beradi. U kichkintoylarga guruhning qismlarini ajratib ko‘rsatishda yordam beradi: „GMshtchalardan y o ‘lka, devorcha, uycha qurish mumkin. ishtchalarning bir qismi qizil, bir qismi esa havo rang". Bunday m ashqlar natijasida bolalar tevarak-atrofdagi tabiiy sharoitda narsalar yigindisini va yakka narsalami topa oladigan bo ‘lib qoladilar. A w al kichkintoylarning diqqat-e’tibori xonaning m a’lum qismiga yo‘naltiriladi. „Qaranglar, pol ustida (devorda, deraza tokchalarida...) turgan qaysi narsalar k o ‘p va qaysi narsalar bitta?". Asta-sekin bolalar qaysi narsalar ko‘p va qaysilari bittadan uchrashini mustaqil ravishda topish qobiliyatiga ega b o ‘la boshlaydilar. Tarbiyachi narsalarning faqat y o n m a-y o n emas, balki birbiridan uzoqda joylashishi h am m um kinligini tushuntiradi. Agar kichkintoylar javob berishga qiynalsalar, tarbiyachi q o ‘shim cha savollar beradi: „Qaranglar, bizning xonam izda derazalar ko ‘pmi? Shkaflarchi? Bizda q a n ch a stol bor? Stullarchi?“ . B unday m ash q lar m ash g ‘u lo td a n tashqari, sayr vaqtlarida o ‘tkaziladi. Masalan, bolalardan devorda, uyning tom ida, hovlida n im a k o ‘pligi so ‘raladi: „ 0 ‘rindiqlar n e c h ta ? “ — , , 0 ‘rindiqlar k o ‘p “ , „U ychalar n ech ta?“ — „U ycha bitta“ va hokazo. Tarbiyachi kichkintoylarning tevarak-atrofdagi narsalarning m iqdorini bilishga b o ‘lgan qiziqishlarini q o ‘llab-quw atlaydi. Narsalarning fazoda tarqoq holda b o ‘lishiga va bevosita ko‘zga chalinmasligiga qaram asdan bolalar asta-sekin ularni bir turdagi narsalar guruhiga fikran birlashtirish k o ‘nikmasini hosil qiladilar. Bu davrda guruhdagi b arch a narsalarning u m u m iy belgilarini, shuningdek, ularning biror qism igagina xos b o ‘lgan belgilarni ajratish va aytish qobiliyatini o ‘stirishga katta e ’tibor beriladi. N arsalarn in g sifat belgilarini ajrata olish k o ‘nikm asi ular 0‘rtasidagi miqdoriy nisbatlami tahlil qilishga o ‘tish imkonini beradi. Bolalarda narsalarning m iqdori, sanog‘i va ularning k o ‘p sonly xossalaridan eslab qolish qobiliyati paydo b o ‘ladi. Miqdoriy tasaw urlam i shakllantirish ishining ikkinchi bosqichi boshlanadi.

Download 11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: