O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

EFK olish usullari va qulay sharoitlari

EFK olish usullar	Xarorat, t ^OC	EFK tarkibi, mass.%		SO3/CaO	CaSO4
		P2O5	SO3
Digidrat YArimgidrat Angidrat	65-80 90-105 >105	≤30-32 ≤50 >50	1,2-2,5 0,8-1,2 2,5÷4,5	1,5÷4 1 10÷15	Kam to‘yingan YUqori tuyingan

SO₃/CaO < 1,5 bo‘lsa – kristalgidratlari igNaClmon 20-80mkm.

- parchalanish darajasi va tezligi kamayadi
HPO₄^2— kristaldagi SO₄^2- kristall panjaralarini egallash kuchayadi.
SO₃/CaO>2,5 bo‘lsa - fosfat yuzasida zich mustaxkam qatlam xosil qiladi.
- parchalanish darajasi pasayadi.
SO₃/CaO optimal xolda - kristall o‘lchamlari eni 100mkm
buyi esa bir necha yuz mkm gacha bo‘ladi.
Buning uchun – etarli xajm, kerakli vaqt va
jadal aralashtirish kerak.


EFK ishlab chiqarish qo‘rsatkichlari.

Texnologik unum Eritmaga o‘tish YUvish koeff. Xo‘jalik unumi

Kt. unum Ke.o‘t. Kyuv. Kx.un

P2O5 ni xomashyodan EFKga o‘tish darajasi amaliyotda 95-96% Kt.unum=(Ke.o‘t*Kyuv)/100 fosfat 71-94 P2O5 ni xomashyodan eritmaga o‘tish darajasi bu Kt unumdan 2-3% kata bo‘ladi. Odatda 72-95% ni tashkil etadi. Mexanik isrofni xisobga olganda 93-95% bo‘ladi.

1t 100% li P2O5 tutgan EFK olish uchun xomashyo sarfi.

Xom ashyo	apatit	Karatog‘ fosforiti	Qizilqum fosforiti
Fosfat 100%li H2SO4 gips soni	2,73-2,65 2,48-2,45 G-1,6	4,387-4,278 3,37 G-1,45-1,48	2,924-2,84 3,09-2,68 G-1,85

Ekstaraksiya jarayonida ishlatiladigan asosiy jixozlari.

Jixoz nomi		Asosiy ko‘rsatkichlari
Ekstraktor Filtr Absorbsion sistema	-Bir bankali -Ikki bankali va undan ortik -To‘g‘ri burchakli rezervuarlar -2-8 silindrik pogonali qurilma -Barabanli -Lentali Karusel vakuum filtr (KVF) EFK	ǿ-13µ; N-5,3m τ-2-8soat V-450-1500m^3 Qayiqcha o‘lchamlari l-1,9m H-0,9m h-0,2m S-40-135m^2 soni - n-24ta 500-800kg/m^2s 1000-1400kg/m^2s

Nazorat savollari:

1. 
   YAarimgidratli usulni tushuntiring.
   
2. 
   YArimgidrat-digidratli usulini tushuntiring.
   
3. 
   Fosforitlarga qanday talablar qo‘yiladi?
   
4. 
   Qanday jarayonga ekstraksiya usuli deyiladi?
   
5. 
   Qayta ishlatiluvchi eritma nima va nima uchun ishlatiladi?
   
6. 
   Ekstraksiya fosfor kislotasi olishning necha xil usuli bor?
   
7. 
   Kalsiy sulfat kristallo gidratlarini olishda SO₃ suyuq fazadagi konsentratsiyalari qanday?
   
8. 
   Sanoatda qanday ekstraksiyalardan foydalaniladi?
   
9. 
   Ekstraksiya fosfor kislotasini olish qanday bosqichlardan iborat?
   
10. 
    Qanday filtrlash uskunalari bor?
    
11. 
    Ekstraksiya jarayoni qanday analitik ma’lumotlari asosida baholanadi?
    
12. 
    YUvish koeffitsienti nima?
    
13. 
    EFK olishni digidrat usuli qanday qulay sharoitda olib boriladi?
    
14. 
    EFK yarimgidrat usuli qanday qulay sharoitda olib boriladi?
    

Adabiyotlar

5. 
   Gafurov Q., Shamsiddinov I.T. Mineral o’g’itlar ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblar. Darslik. Toshkent. “Fan vatexnologiya”. 2010. 360 b.
   
6. 
   Mirzakulov X. Ch., Shamsiddinov I.T., To’raev Z. Murakkab o’g’itlar ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblar. Oquv qo’llanma. Toshkent. “Tafakkur Bostoni”. 2013. 216 b.
   
7. 
   Ибрагимов Г. И. Эркаев А.У. Якубов Р. Я. Туробжонов С. М. Калий хлорид технологияси. Ўқув қўлланма. Тошкент. 2010. 210 б.
   
8. 
   Raymond Chang, Jonn W.Thoman, JR, Physical Chemistry for the chemical sciences, 2014, Universiry Science Books.