O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

Ish bajarish tartibi

5 g moddadan tortib olib uni byuksda 65 – 67 ⁰S haroratda 2 soat orasida qizdirib quritiladi. Yo‘qotilgan namlik mochevinani namligini beradi. Namlik foiz tarzida ‘isoblanadi.

Tajriba natijalarini qayta ishlash va ‘isobot tuzish.

Tajriba natijalari quyidagi formula bilan ‘isobalanadi:

X = a  k  0,3003 100  0,4664  100/m  (100 - y)

bu erda, a - titrlanganda ketgan 1 n NaOH; k - ishqor titrining koef-fitsenti; 0,3003 1 N NaOH ning 1 sm dagi miqdori; 0,6446 - azotga o‘tish koeffitsenti; m - o‘g‘it massasi, g; u - namlik foiz ‘isobida.

Tajribada olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi.

7.1 - jadval

Og‘irligi, g	Vaqt, minut	Harorat, ^o S	CHiqishi, %	Natija

Nazorat savollari

1. Karbamid namligini qaysi formula yordamida aniqlanadi?

1. 
   Karbamidni yopishqoqligi deganda nimani tushuNaClz?
   
2. 
   Karbamid qanday markalarda ishlab chiqariladi?
   

4. Karbamid tarkibida qancha ozuqa element mavjud?
5. Tajribada siz qanday holatlarni kuzatdingiz?
II. AMMONIY SULFATDAGI KOMPONENTLAR TAHLILI

2.1.Namlikni aniqlash

Ammoniy sulfatdagi gigroskopik namlik miqdorini belgilangan sharoitda quritilgandan so‘ng massaning kamayishi orqali aniqlanadi.

Ishning maqsadi: Gigroskopik namlik miqdorini aniqlash

Kerakli asbob va reaktivlar:	1.	Diametri 45 mm li balandligi 30 mm bo‘lgan byuks
	2.	Quritish shkafi
	3.	Texnik va analitik tarozilar
	4.	SHisha silindr
	5.	CHinni kosacha va chinni stakan tayyoqchasi bilan
	6.	Ammoniy sulfat tuzi
	7.	Eksikator
	8.	CHinni tigel

Ishning bajaralishi

5 g atrofidagi ammoniy sulfat oldindan quritilgan va tortilgan byuksga joylanadi, byuksning qopqog‘i berkitiladi va 0,0001 g aniqlikda tortiladi. Namuna byuksning qopqog‘i ochib qo‘yilgan holatda 100^OS haroratdagi quritish shkafiga joylashtiriladi, 2 soat mobaynida massa o‘zgarmay qolguncha qizdiriladi, so‘ngra ostida kalsiy xlorid yoki silikagel quritgichi bo‘lgan eksikatorda byuksning qopqog‘i yopib qo‘yilgan holatda sovutiladi va sovigach esa tortiladi.

Hisoblash. Namlik miqdori massa ulush (%) hisobida quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
, %

bu erda: m₁ – namunaning quritilgandan keyingi massasi, g;

m –boshlang‘ich tortib olingan ammoniy sulfat massasi, g.


2.I. KALIY XLORIDDAGI KOMPONENTLAR TAHLILI

2.1.1.Namlikni aniqlash

Kaliy xloriddagi gigroskopik namlik miqdorini belgilangan sharoitda quritilgandan so‘ng massaning kamayishi orqali aniqlanadi.

Ishning maqsadi: Gigroskopik namlik miqdorini aniqlash

Kerakli asbob va reaktivlar:	1.	Diametri 45 mm li balandligi 30 mm bo‘lgan byuks
	2.	Quritish shkafi
	3.	Texnik va analitik tarozilar
	4.	SHisha silindr
	5.	CHinni kosacha va chinni stakan tayyoqchasi bilan
	6.	Eksikator
	7.	CHinni tigel
	8.	Kaliy xlorid tuzi

Ishning bajaralishi

5 g atrofidagi kaliy xlorid oldindan quritilgan va tortilgan byuksga joylanadi, byuksning qopqog‘i berkitiladi va 0,0001 g aniqlikda tortiladi. Namuna byuksning qopqog‘i ochib qo‘yilgan holatda 100^OS haroratdagi quritish shkafiga joylashtiriladi, massa o‘zgarmay qolguncha qizdiriladi, so‘ngra ostida kalsiy xlorid yoki silikagel quritgichi bo‘lgan eksikatorda byuksning qopqog‘i yopib qo‘yilgan holatda sovutiladi va sovigach esa tortiladi.

Hisoblash. Namlik miqdori massa ulush (%) hisobida quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
, %
bu erda: m₁ – namunaning quritilgandan keyingi massasi, g;
m – boshlang‘ich tortib olingan kaliy xlorid massasi, g.


2.1.2. Kaliy xlorid tarkibidagi kaliy miqdorini aniqlash

Tetrafenilborat usuli


Bu usulda kaliy sirka kislotali muhitda erimaydigan kaliytetrafenil borat ko‘rinishida cho‘kmaga tushiriladi.

va hosil bo‘lgan cho‘kma tortiladi.

Ishning maqsadi: kaliy xlorid tarkibidagi kaliy miqdorini cho‘ktirish usuli bilan aniqlash

Kerakli asbob va reaktivlar:	1.	Kaliy xlorid tuzi
	2.	0,5% li AlCl3 eritmasi
	3.	1 va 10% li CH3COOH eritmalari
	4.	YUvish eritmasi
	5.	Metil qizilining 0,1% li spirtdagi eritmasi
	6.	Natriy tetrafenil boratning 3,5%li yoki 0,1M eritmalari
	7.	Distillangan suv
	8.	Texnik va analitik tarozilar
	9.	SHisha silindr
	10.	250 ml va 1 l li o‘lchov kolbalari
	11.	Filtr qog‘ozi
	12.	Voronka
	13.	Kimyoviy stakanlar
	14.	O‘lchov pipetkalari
	15.	Kuydirish pechi
	16.	Qizdirish pechi
	17.	Eksikator (kalsiy xloridli yoki silikagelli)

Natriy tetrafenil boratning 0,1 m eritmasini tayyorlash: natriy tetrafenil borat tuzidan 35 g olib 500 ml distillangan suvda eritamiz. Eritmaga erimaydigan qoldiqni koagulyasiya uchun 5 ml 0,5% li AlCl₃ eritmasidan quyiladi. Eritma 12 soat qoldiriladi va ko‘k lentali filtr bilan hajmi 1 l bo‘lgan o‘lchov kolbasiga o‘tkaziladi va kolbaning belgisigacha suv bilan to‘ldiriladi.
YUvish eritmasini tayyorlash:
Sirka kilotasini 1% li 100 ml eritmasi va 3-4 ml 3,5% li natriy tetrafenil borat eritmasi bilan aralashtiriladi.


Ishning bajaralishi
5 g KCl tuzi uchun analitik tarozida tortiladi va stakanga solinadi. Ustiga 150 ml distillangan suv quyiladi va qaynaguncha qizdiriladi. Eritma hajmi 500 ml bo‘lgan o‘lchov kolbasiga filtrlanadi, cho‘kmani xlor ionidan toza bo‘lguncha yuvish orqali kolba o‘lchov belgisigacha etkaziladi.
Hosil bo‘lgan eritmadan 250 ml li o‘lchov kolbasiga 25 ml eritma pipetka orqali o‘tkaziladi va o‘lchov kolbasini belgisigacha distillangan suv bilan etkaziladi. Eritmadan 50 ml eritma namuNaCl pipetka orqali olinadi, 100 ml li stakanga quyiladi va yana stakanga 30 ml suv quyiladi. 1-2 tomchi metil qizil indikatoridan qo‘shiladi, xamda 10% li sirka kilota eritmasi bilan pushti rangga kirguncha neytrallanadi. Eritma suv xammomida 40⁰S gacha qizdiriladi. Aralashtirilib turilgan xolda asta sekin tomchilatib 10 ml natriy tetrafenil borat eritmasidan qo‘shiladi. Xosil bo‘lgan cho‘kmali eritmani 5 minut tindirilgandan so‘ng xona xaroratigacha sovuq suv bilan sovitiladi va oldindan tortib olingan quruq g‘ovak tigel orkali filtrlanadi. CHo‘kma 3-4 ml yuvish eritma bilan yuviladi. So‘ngra 3 marta sovuq suv bilan (5 ml dan) yuviladi va doimiy og‘irligi kelguncha 120⁰S xaroratda quritish shkafida quritiladi. CHo‘kmali tigel eksikatorda sovitiladi va tortiladi.


Xisoblash. kaliy xlorid tarkibidagi kaliy miqdorini massa ulushi (%)da quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
%
bu erda: m₁ - kaliy tetrafenil borat cho‘kmasining og‘irligi. g; m-namunaning og‘irligi, g; - namunadagi namlikni miqdori %
0,1314 - 1 g kaliy tetrafenil boratga to‘g‘ri keluvchi K₂O ning massasi, g.