O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

* V

* V

* V

* V

* V

> f

4	4	4	4
Sut	Mikroblar	Sut mahsulotlari	Tuxum
mikrobiologiyasi.	ta’sirida sutning	mikrobiologiyasi	mikrobiologiyasi
taxlilini taqdim	buzilishi taxlilini	taxlilini taqdim	taxlilini taqdim
etadilar	taqdim etadilar	etadilar	etadilar

Berilgan javoblar muxokama va taxlil qilinadi

* V

* V

* V

6-ILOVA
Uyga vazifa

1. 
   O’tilgan mavzuni o’zlashtirish
   
2. 
   Mavzuga doir tushunchalar yuzasidan aqliy hujum tehnikasini yaratish
   

112

Nazariy o'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi 14-Mavzu: Go’sht va baliq mikrobiologiyasi O'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi modeli

Vaqt 80	Ta’lim oluvchilar soni
O'quv mashg'ulot shakli va turi	Nazariy: to'liq o'quv mashg'uloti.
O'quv mashg'ulot rejasi	Go‘shtning endogen mikroblar bilan zararlanishi. Go‘shtning ekzogen mikroblar bilan zararlanishi. Go‘shtda mikroorganizmlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar. Go‘shtning mikroblar ta’sirida buzilishi. Baliq mikroflorasi.
O'quv mashg'ulotining maqsadi mikrobiologiya fan tizimi haqida umumiy tushuncha
O'qitishnatijasi	Ushbu mavzuni o'zlashtirish natijasida o'quvchilar laboratoriya asbob uskunalarda foydalanish, mahsulotlarning sifatini baholash kabi kasbiy kompetensiyalarga ega bo'ladilar.
Pedagogikvazifalar: Go‘shtning endogen mikroblar bilan zararlanishini tushintirish. Go‘shtda mikroorganizmlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar bilan tanishtirish. Baliq mikroflorasini tasnifini berish.	O'quv faoliyati natijalari: Go‘shtning endogen mikroblar bilan zararlanishini aytib beradilar. Go‘shtda mikroorganizmlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar tasniflaydilar. Baliq mikroflorasini tartibli ravishda izohlab beradilar.
O'qitish metodlari	Ma’ruza/ suhbat/ baxs/ fanga doir boshqalar.
O'qitish vositalari	Matnlar, yozuvlar taxtasi, slaytlar, proektor, kompyutr.
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Ogzaki nazorat: savol-javob.
Oquv faoliyatini faoliyatini tashkil etish shakli	Guruh shaklida
O'qitish sharoiti	Auditoriya xonasida
Qaytar aloqaning usul va vositalari	savol-javob, test, bajarilgan o’quv topshiriqlarni baholash.

113

O'quv mashg'ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlar va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O'qituvchi	Ta’lim oluvchi
1- O'quv mashg'ulotiga kirish (5 daqiqa)	Tashkiliy qisim: 1. O'quvchilarning davomati va darsga tayyorgarligini aniqlash	Mashg'ulotga tayyorlanadilar
II Asosiy bosqich (65daqiqa)	Tayanch bilimlarni faollashtirish; Uyga berilgan vazifalarni nazorat qiladi va o’tilgan mavzu bo'yicha savollar beriladi. Maqsad va vazifani belgilanishi; Mashg'ulotning nomi, rejasa, maqsad va o'qitish natijalari bilan tanishtirish. Mustaqil ishlash bo'yicha adabiyotlar bilan tanishtiradi; O'quv mashg'ulotida o'quv ishlarini baholash mezoni va ko'rsadkichlari bilan tanishtiradi.(1 -ilova) Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: Tezkor-so'rov, savol-javob, aqliy xujum, o'ylang va juftlikda fikir almashing va boshqa texnikalar orqali bilimlarini faollashtiradi. Yangi o'quv materialini mustahkamlash: Nazariy mashg'ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o'qitish jarayonini tashkil etish bo'yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi: Slaydlarni Pover Point tartibida namoish va sharhlash bilan bo'yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. (2-ilova) Yangi o'quv materialini mustahkamlash: Mustahkamlash uchun savollar beriladi.(3-ilova), Jarayon kechik guruxlarda etilishini ma’lum qilinadi. Kichik guruhlarga bo'linadi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi (4- ilova), har bir guruhga topshiriq beradi (5- ilova) va baholash me’zoni bilan tanishtiradi. Ishni bajarish yo'riqnomasini beradi: Guruhlarda ishlashni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomini va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar.Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqlarni yozib oladilar. Kichik guruhlarga bo'linadilar. Kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishadilar. Har bir guruh o'z topshiriq varaqlari bo'yicha faoliyatini boshlaydi.

114

	vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o'tkadi. Bajarish jarayonini kuzatadi, maslaxatlar beradi. Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil etadi. Guruh a’zolariga diqqat bilan ishitishlarini va savolar berishlarini, shu bilan birga o'zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to'ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi: Guruhlar ishini o'zaro baholashni o'tkazadi, mavzuning har bir qismi bo'yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayt etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamyatlari bilan bog'lab mavzuni yakunlaydi.	Har bir guruh sardorlari chiqib o'z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi. Berilgan qo'shimcha savollarga javob beradilar. Guruh ish natijalarini o'zaro baholaydilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
III Yakuniybosqich (5 daqiqa)	Mashg'ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o'quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg'lotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo'riqnoma beradi. (6-ilova)	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

115

1-ILOVA
Mikrobiologiya” fanidan o’quvchilarning bilimini baholash mezoni.

T/r	Mezonlar	Baho
1	Olgan bilimlarini ishlab chiqarishda qo’llay oladigan,ushbu fanni boshqa fanlar bilan bog’lay oladigan,mustaqil ish va vazifalarini to’liq bajaradigan va yangilik kiritishga intilgan,har jixatdan boshqa o’quvchilarga o’rnak bo’ladigan	5
2	O’quv ko’rgazmali qurollardan foydalana oladigan,olgan bilimlarini xalq xo’jaligidagi o’rnini to’g’ri tushungan,mustaqil fikrlay oladigan,olgan bilimlarini tushuntirib bera oladigan	4
3	Darslarda 95 % gacha qatnashgan,ma’ruza matnni yozgan,o’quv qurollari to’liq bo’lgan,adabiyotlardan foydalanishni bilgan	3
4	Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko’nikmalarni 55% dank am o’zlashtirgan o’quvchilar	2

Izoh: O’quv dasturining mantiqan tugallangan bo’limi bo’yicha o’quvchi albatta baholanadi va natijasi o’tish balidan 3 ball past bo’lganda qayta nazorat belgilanadi.

2-ILOVA
Slaydlarni namoyishi va mavzu bo'yicha asosiy nazariy holatlari

12. 
    MAVZU. GO’SHT VA BALIQ MIKROBIOLOGIYASI
    

Rcja:
endogen

mikroblar bilan

1. Go'shtning
zararlanishi.

2. Go'shtning ekzogen mikroblar bilan zararlanishi.

3. Go shtda mikroorganizmlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar.

4 Go‘shtning mikroblar ta’sirida buzilishi.

5. Baliq mikroflorasi.

Go sht muskul to‘qimasi, biriktiruvchi, yog‘ va suyak to'qimalaridan tashkil topgan. Go‘sht tarkibida insonlar uchun zarur oziq moddalar mavjud bo'lib, organizmning normal o'sishi va rivojlanishida muhim ahamiyatga ega.
Sog'lom hayvonlardan olingan go‘sht odatda mikrobsiz bo'ladi, chunki sog‘lom organizm to‘qimalari himoya qobiliyatiga egadir. Organizmning fiziologik holati buzilganda esa uning himoya qilish qobiliyati pasayib, mikroblar rivojlanishi uchun imkoniyat tug'iladi. Kasallikka moyil organizmda yuqumli kasallik qo'zg'atuvchilari, ya’ni mikroblar ko‘payadi, natijada ulardan ajralib chiqayotgan moddalar go‘sht to‘qimalariga salbiy, ta’sir qiladi.

¹ Goshtga mikroblar hayvonlaming terisini shilayotganda hamda go‘shtlami maydalash jarayonida tushadi. Ten ko'pincha har xil organik moddalar bilan ifloslanib, mikroblaming yasnashi va rivojlanishi uchun qulay joy hisoblanadi. Temperatura qanchalik o‘rtacha (uy sharoiti +20 +22°C) va undan yuqori bo‘lsa tcri sathida shunchalik mikroblar soni ko‘p bo‘ladi (1 sm²da mingdan millionga qadar). Bundan tashqari mikroblar go'shtga uni qayta ishlayotganda, kiyim va qo‘llardan, noto‘g‘ri transportirovka oqibatida, sanitariya-gigiycna qoidalariga rioya ctmaslik natijasida tushadi va ular go‘shtni barvaqt buzilishiga olib kcladi.

¹ Go'sht nimtasi ifloslangan paytlarda ho‘1 va quruq usulda tozalanadi. Ifloslangan joylar yupqa qilib kesib olib tashlanishi quruq usul, suv yordamida tozalash esa ho 7 usul deyiladi. Go’shtni quruq usulda tozalaganda. uning fassiyasi va scroz qavati quruqshab, qatqaloq hosil bo'ladi. Bu esa mikroblar uchun to‘siqdir. Go'sht hoi usulda tozalanganda. 90% gacha mikroblar yuvilib ketadi. Ammo go’shtning ustki qavatlari shilimshiqlashib, uzoq saqlashga yaramay qoladi.

Temperatura - mikroblaming rivojlanishida asosiy faktordir. Masalan, 2 kg go'shtni • 18 20°C da bir sutka saqlansa, uning 2-3 sm qalinligida mikroblami uchratish mumkin. +37°C da esa go'shtning hamma qatlamlarida mikroblar paydo bo'ladi. Mikroskop bilan qaraganda, ko'pincha yuqumli kasallik qo'zg'atuvchilardan salmoncllalami ko'rish mumkin. Temperatura qanchalik past bo'Isa, mikroblaming rivojlanishi sekinlashadi, ammo sovuqsevar (psixrofil) lar esa rivojlanadi.
Namlik va osmatik bosim mikroblar hayotida muhim faktordir. Namlik kamayishi bilan mikroblar anabioz holatiga, spora hosil qiluvchilar esa spora holatiga o'tadilar.

Go‘shlning pH muhiti unda to‘plangan sut kislotasi va glikogen moddasiga bog'liq. Yangi so'yilgan go‘shtning pH muhiti kuchsiz ishqoriy(7,l -7,2) bo‘ladi.
Go‘shtning mikroblar ta’sirida buzilishi. Go'shtning cltirishi uning yetilishidan keyin boshlanadi. Go'shtning buzilishida anaerob hamda acrob mikroblar ishtirok ctib, oqsil moddasini zaharli moddalar - is gazi, vodorod, ammiak va azotga parchalaydi.

116

3-ILOVA

Nazorat savollari

1. 
   Go‘sht mikroflorasini tushuntiring.
   
2. 
   Go‘sht mahsulotlarida qanday mikroblar bo‘ladi?
   
3. 
   Go‘sht mikroblardan qanday himoya qilinadi?
   
4. 
   Go‘shtda mikroblar qanday kasalliklarni keltirib chiqaradi?
   
5. 
   Baliq mikroflorasini tushuntiring.
   

4-ILOVA
Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1. 
   O'quvchilar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo'lmog'i lozim.
   
2. 
   Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog'i lozim.
   
3. 
   Kichik guruh oldiga qo'yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
   
4. 
   Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tayziqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur
   
5. 
   Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, oqituvchi ularga yo 'riqnoma berishi lozim.
   
6. 
   Nima bo'lganda ham muloqotda bo'ling, o'z fikringizni erkin namoyon eting.
   

Guruhlarga bo’lib topshiriq beradi va bajarganliklariga qarab baholanadi.

fi }		Э }		H J
>	0