O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalarning yig‘ma kulturasini olish. Bunda qattiq, tuzlangan sabzavot va mevalar, o‘simliklar guli yoki bargi va boshqa obektlar sut kislota hosil qiladigan bakteriyalarni ajratib olish uchun boshlang‘ich material bo‘lib xizmat qiladi. Y.I.Kvasnikov sut kislota xosil qiluvchi bakteriyalarning spirtga chidamliligini hisobga olib, sut kislota hosil qiluvchi mezofil bakteriyalarning yig‘ma kulturasini olishning quyidagi usulini taklif etdi: tekshiriladigan material optimal muhitga ekiladi va 18-24 soatdan keyin unga etil spirt qo‘shiladi. Sut kislota hosil qiluvchi kokklarni ajratib olish uchun muhitdagi spirt konsentrasiyasini 8-10 hajm %, sut kislota hosil qiluvchi tayoqchalar uchun 12­14 hajm % darajada saqlash mumkin. Spirtli manbalar (sharob, brajka, pivo) dan ajratib olingan ba’zi turlar (Lactobacillus buchneri, L. Brevis, L. Fermenti) uchun spirt konsentrasiyasi 16-18 hajm % gacha oshiriladi.
Sut kislota hosil qiluvchi termofil bakteriyalarning yig‘ma kulturasini olish uchun solod sharbati bo‘lgan kolbaga ozgina yanchilgan arpa yoki arpa solodi qo‘shib, termostatda 48-50⁰Cda saqlash mumkin. 1-2 kundan keyin muhit qavatida tovlanadigan kuchsiz to‘lqinsimon loyqa paydo bo‘ladi; mikroskopda tekshirilganda ingichka uzun, harakatlanmaydigan sporasiz tayoqchalar ko‘rinadi.
Achitqilarning yig‘ma kulturasini olish. Boshlang‘ich material sifatida presslangan yoki ekiladigan ishlab chiqarish achitqilaridan, pishgan uzum, rezavor mevalardan, pivo yoki sharbat cho‘kmasidan, non achitqilari va hokazolardan
468



foydalanish mumkin. Materialdan ozgina olib, solod sharbatiga (rN 4-4,5), uzum sharbatiga sentetik elektiv muhitga qo‘shilsa va termostatda 28-30⁰Cda saqlansa, achitqilar avj olib rivojlanadi. Solod sharbatida avj olib rivojlanadigan miseliyli zamburug‘larning o‘sishi oldini olish uchun 4-6 hajm % etil spirt yoki 0,2% natriy propionat qo‘shish mumkin. Birga uchraydigan bakteriyalar muhitga levomisetin (50 mg/l), neomisin (20 birlik/mg) yoki penisillin bilan streptomisinning aralashmasini (50-100 birlik/ml) qo‘shib yo‘qotiladi. Takomillashmagan achitqilarni yo‘qotish uchun ozuq muhitiga 0,1-0,2 % miqdor dayod-sirka kislota yoki lizinlisintetik muhitga boshlang‘ich materialdan qo‘shiladi. Saxaromisetlarni boshqa achitqilardan ajratib olish uchun muhitga 2,5% etilasetat qo‘shib, sirka kislota bilan muhit rN 4,0 gacha yetkaziladi.