O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Shilliq qavatlari. Turli a’zolarning shilliq qavatlari mikroorganizm kirishi uchun to^£siq bo‘lib hisoblanadi. Nafas yo^clining mexanik himoyasi tebranuvchi kiprikchalari bor epiteliylar yordamida amalga oshiriladi. Yuqori nafas yo‘li epiteliy kiprikchalarining harakati og‘iz va burun bo‘shlig‘i yo‘nalishi bo‘yicha mikroorganizmlami harakatlanishiga to^£sqinlik qiladi. Burun bo‘shlig‘idagi tukchalar ham bakteriyalarga shunday ta’sir ko‘rsatadi. Aksirish va yo‘talish mikroorganizmlarning chiqib ketishiga yordam beradi va aspiratsiya (nafas orqali organizmga kirishi)ning oldini oladi. Ko^cz yoshi, so‘lak, ona suti va organizmdagi boshqa suyuqliklar o‘zida lizotsim moddasini saqlaydi. U mikroorganizm-larga o'ldiruvchi (kimyoviy) ta’sir ko^£rsatadi. Shuningdek, shilliq qavatlarning normal mikroflorasi biologik himoya omili sifatida patogen mikroorganizmlarga antagonist bo'lib hisoblanadi.

632

• 
  Yalliglanish — mikroorganizmning begona zarrachalarga nisbatan reaksiyasidir. Yallig‘lanishning sabablaridan biri organizmga infeksiya qo ‘ z g ‘ atuvchilarining kirishidir. Yallig lanishning yuzaga kelishi mikroorganizmni o‘ldirishga yoki ulardan ozod bo‘lishga olib keladi.
  
• 
  Yalliglanish shikastlanish o‘chog‘ida qon va limfa bezlarining buzilishi bilan ifodalanadi. Bu haroratning ko‘tarilishi, shish, qizarish va og‘riq bilan kechadi.
  

Nospetsifik himoyaning hujayraviy omillari — fagotsitoz

• 
  Yallig'lanish mexanizmining asoslaridan biri fagotsitoz bak-teriyalarni yutish jarayoni hisoblanadi. Fagotsitoz jarayonini birinchi bo'lib 1.1. Mechnikov ta’riflagan. U fagotsitozni bir hujayrali amyoba- larda o'rganishdan boshlagan, amyobalar uchun fagotsitoz jarayoni oziq-ovqatlarni hazm qilish tarzi hisoblanadi. Hayvonot dunyosi rivojlanishida bu jarayonning turli bosqichi kuzatilgan. 1.1. Mech-nikov odamda fagotsitozning maxsus hujayralarini aniqlagan. Ular yordamida bakteriyalar yo'qotiladi, qon quyilish o'chog'ida o'lik hujayralar shimiladi va h.k.
  

633

•