|
Amaliy mashg‘ulotvazifasi: Fiksatsiya qilingan preparatlarni tayyorlashni bosqichlarini o‘rganish.
Yashash jarayoni to‘xtatilgan, lekin nozik tuzilmalari to‘liq saqlangan mikroorganizm xujayralari fiksatsiya qilingan hisoblanadi. Fiksatsiya qilingan bo‘yalgan xujayralar va ularning tuzilish detallari preparatda yaqqol ajralib turadi. Bu xujayralarning shakli va ichki elementlarini o‘rganishni yengillashtiradi. Fiksatsiya qilingan preparatlar odatda immersiya orqali ko‘rinadi. Fiksatsiya qilingan bo‘yalgan preparatlarni tayyorlash quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: surtmani tayyorlash, quritish, fiksatsiya qilish va uni bo‘yash.
Surtmani tayyorlash. Surtmalar yog‘sizlantirilgan toza buyum oynalarida tayyorlanadi. Buyum oynasi pinset yordamida yoki ikki chetidan barmoqlar bilan ushlagan holda olinadi va gorelka alangasiga tutib saal kuydiriladi. Shundan keyin kuydirilgan tomonini tepaga qaratib vannacha ustidagi ko‘prikchaga (rezina shlang parchalari bilan tutashtirilgan ikkita shisha tayoqcha) qo‘yiladi. “Ezilgan tomchi” preparati tayyorlanadi, ilmoq yordamida yaxshilab aralashtiriladi va hosil bo‘lgan suspenziya yupqa tekis qatlam ko‘rinishida 1-2 sm2 maydonga yoyiladi.
Surtmani quritish. Surtma xona haroratida quritiladi. Agar qurish jarayoni sekin kechsa, surtma tepaga qaratilgan preparat gorelka alangasi ustida balandroq ko‘tariladi va oynani qizdirmasdan iliq havoda quritiladi. Aks holda hujyralar shakli buzilishi mumkin.
Fiksatsiya qilish. Fiksatsiya qilish jarayonida mikroorganizm xujayralari o‘ldiriladi va xavfsizlantiriladi. Bu esa patogen to‘plamlar bilan ishlashga muhim ahamiyatga ega. Fiksatsiya qilish natijasida hujayralar oynaga jips yopishib qoladi va keyingi jarayonlarda tushib ketmaydi. 0‘lik xujayralar bo‘yoqni yaxshi singdiradi, ya’ni yaxshi bo‘yaladi.
Fiksatsiya qilish uchun preparat pinset yordamida yoki bosh va ko‘rsatkich barmoqlar bilan ushlanadi va gorelka alangasi ustidan 3-4 marta olib o‘tiladi. Buyum oynasi barmoq tekkizilganda sal kuydiradigan darajagacha 2-3 sekund mobaynida qizdiriladi. Bundan ortiq termik fiksatsiya mikrob hujayralarining tuzilishi va shaklini o‘zgartirib yuborishi mumkin. Shuningdek, kimyoviy moddalar bilan fiksatsiya qilish ham qo‘llaniladi. Buning uchun surtmali buyum oynasi 96%li etanol solingan menzurkaga 15-20 min., suvsiz metanolga 3-5 min., atsetonga 5 min., Nikiforov aralashmasiga 15-20 min., 96% etanol va 40%li formalinning 95:5 nisbatdagi aralashmasiga 2 min, solib qo‘yiladi. Fiksatorni bevosita surtma ustiga
462
qо‘yish va ^rsatilgan vaqtgacha tutib turish ham mumkin. Fiksatsiya tugagandan keyin surtma distillangan suv oqimi bilan yuviladi va shundan keyin Ьо^Шг
AMALIY MASHG‘ULOT BAKTERIYALARNING PREPARATLARINI BO‘YASH USULLARI
Amaliy mashg‘ulot vazifasi: Bakteriyalarning asosiy morfologik- kultural va fiziologik-biokimyoviy xossalarni о‘rganish. Mikroskopda to^ilgan barcha preparatlar rasmini chizib olish. Bakteriyalarning har hil formalaridan “ ezilgan tomchi” shaklida, “oddiy” usulda preparatlar tayyorlash, ularni
mikroskopda to^ish xarakatchanligini kuzatish. Bakteriyalarning sporasi, kapsulasi va xivchinlarini bо‘yash.
Bakteriyalarni tasniflash uchun ularning spora hosil qilish turini (batsilla, klostridiy yoki plektridiy), hujayrada sporasining joylashuvini (markazda, terminal yoki qutiblarda, subterminal yoki ekssentral), erkin sporalar shaklini (yumaloq,aval, silindrsimon) va о‘lchamni aniqlash zarur. Bular ikki yoki uch kunlik kulturalar hujayrasidan aniqlanadi.
Sporalar maxsus murakkab usullarda to^aladi, chunki asosiy bо‘yoqlar ularning to‘p qavatli qobig‘idan qiyin о‘tadi. Sporalar qobig‘ini yumshatish uchun mazoklar kuchli bо‘yoqlarda va isitib turib bо‘yaladi,keyin sitoplazmasi rangsizlantiriladi va qо‘shimcha ravishda kontrast rangga to^aladi.
Peshkov usulida bo‘yash. Bakteriyalarning 2-3 kunlik kulturasidan tayyorlangan yupqa mazok gorelka alangasida yoki 5 qism 40% li formalin bilan 95 qism 96% li etanolning aralashmasida 15 minut davomida fiksatsiyalanadi. Keyin ustiga Lyoffler to‘yicha metilen to‘ki quyib, buyum oynasini gorelka alangasi ustida tutib turiladi. Bо‘yash 10-20 sekund davom etadi. Bо‘yovchi suyuqlik bug‘langan sari yangisi oz-ozdan qо‘shib turiladi. Keyin preparatni yaxshilab yuvib, 30 sekund davomida neytral qizilning 0,5% li suvli eritmasida qо‘shimcha to^aladi. Preparatni yana suv bilan yaxshilab yuvib, quritiladi va immersion obyektivda kuzatiladi. Bunda sporalar havorang yoki to‘k rangda, yosh sporalar to‘q-qoramtir, vegetativ hujayralar sitoplazmasi pushti yoki qizil rangda Ьо‘НЬ ^nmdi.
Zlatogorov usulida bo‘yash. Bunda spora hosil qiluvchi bakteriyalardan tayyorlangan mazok ochiq havoda quritiladi. Sporalarni fiksatsiyalash va qobig‘ini yumshatish uchun mazok 10 marta gorelka alangasidan о‘tkaziladi. Sо‘ng preparat ustiga filtr qog‘oz lentachasini yopib, ustiga Silning karbolli fuksini quyiladi, keyin bug‘ hosil Ьо^ш^ (lekin qaynamasligi kerak) 8-10 minut davomida isitiladi. Bunda bо‘yovchi modda bug‘lanib ketishi, lekin qog‘oz qurib qolmasligi muhim
463
ahamiyatga ega. Shuning uchun davriy ravishda bо‘yovchi moddadan qо‘shib turish kerak. Sо‘ngra qog‘ozni olib tashlab, preparat 6-10 sekund davomida sulfat kislotaning 5% li eritmasi bilan rangsizlantiriladi va suv bilan yuviladi. Natijada vegetativ hujayralar rangsizlanadi, keyin ular Lyofflerning metilen to‘ki bilan 2 minut davomida qо‘shimcha Ьо‘у8^ь Mazokni yana qaytadan yuvib, filtr qog‘oz bilan quritiladi va mikroskopning immersion obyektivida kuzatiladi. Preparat tayyorlashda bо‘yash ishlari to‘g‘ri bajarilsa, sporalar och qizil rangga kiradi va sitoplazmaning havorang fonida aniq ^rinib turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
