O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Fizikaviy va kimyoviy omillarning mikroorganizmlarga ta’siri aseptika va antiseptikaning asosini tashkil etadi.
Aseptika — fizikaviy usulda ifloslangan obyektdagi mikroblarga to‘sqinlik qilish chora-tadbirlariga aytiladi.
Antiseptika — organizmdagi va tashqi muhitdagi mikroorganizmlami kimyoviy moddalar yordamida zararsizlantirish chora- tadbirlariga aytiladi.

412



Biologik omillar. Tabiiy sharoitda mikroorganizmlarning yashashi chegaralanmagan. Ular o‘zaro murakkab bog‘liqlikda bo‘lib, simbioz, metabioz va antagonizmga asoslangan.
Simbioz — bu bir-biriga foyda keltiruvchi turli xil organizmlarni birlikda kengayishiga aytiladi. Ularni birlikda yashashi, alohida yasha- shiga qaraganda yaxshi boradi. Masalan, sut-achitqi bakteriyalar, spirtli achitqilar sut mahsulotlarini (kefir, qimiz) tayyorlashda qo‘llaniladi.
Metabioz — bir turdagi organizm ikkinchi turdagi organizm yasha- shiga sharoit yaratib beradi. Masalan, aerob mikroorganizmlar kislo- rodni yutib, anaeroblarga kislorodsiz sharoit yaratib beradi.
Antagonizm — bir turdagi mikroorganizm ikkinchi turdagi mikroorganizmning yashashiga to‘sqinlik qiladi. Masalan, sodda jonivorlar bakteriyani yemiradi, faglar esa hujayrani lizisga uchratadi. Chaqaloq ichagidagi sutda achitqi bakteriyalari Bifidobacterium bifidum bo‘lib, ular sut kislotasini ajratib, ichakdagi chirituvchi bakteriyalarga o‘ldiruvchan ta’sir ko‘rsatadi.
Nazorat uchu savollar

1.