O`zbeкistоn rеspubliкаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi

 
Dizelli dvigatellarni ta`minlash tizimiga TXK va ta`mirlash texnologiyasi 
 
Asosiy  nosozliklari:  ta`minlash  tizimini  germetiksizlanishi,  yonilg`i  baki  va  yonilg`i  uzat-
gichlardan  yonilg`ini  oqishi,  yonilg`i  va  havo  filtrlarini  ifloslanishi.  Dizelli  dvigatellarni  ta`minlash 
tizimida  ko‘proq  uchraydigan  nosozliklar  yuqori  bosim  yonilg`i  nasosi  ‗lunjer  juftini  va  forsunkani 
yeyilishi va sozligini buzilishi hamda bu agregatlarni germetikligini buzilishidir. Bundan tashqari for-
sunkani teshik larini yeyilishi, ularni ifloslanishi va kokslanishidir. Bu nosozliklar yonilg`ini uzatishni 
boshlanish  momentini  o`zgarishiga,  yonilg`i  nasosini  uzatilayotgan  yonilg`i  miqdori  va  burchagi 
bo`yicha notekis ishlashiga, forsunkani yonilg`ini purkashini yomonlashuviga olib keladi. 
Sanab  o`tilgan  nosozliklar  natijasida  yonilg`i  sarfi  ko‘payadi  va  ishlatilgan  gazlar  zaharliligi 
oshadi. 
Ta`minlash  tizimi  nosozliklarini  diagnostikalash  belgilari  qo`yidagilardir:  dvigatelni  ishga  tu-
shirish  qiyinlashadi,  yuklamada  yonilg`i  sarfi  ko‘payadi,  dvigatelni  quvvati  kamayishi  va  uning 
qizishi, ishlatilgan gazlarni tarkibini o`zgarishi va zaharliligini ko‘payishi. 
Ta`minlash tizimini diagnostikalash yo`lda va stendda sinash hamda ularni qismlarga ajratgan-
dan so`ng mexanizm va tarmoqlarni texnik holatini aniqlash bilan o`tkaziladi. 
YOnilg`i sarfi avtomobillarni tekis, harakat jadalligi va shamol tezligi minimal bo`lgan mayat-
nik  yo`nalishi  tanlab  olingan  1  km  li  yo`lda  aniqlanadi.  Bunda  yonilg`i  sarfi  miqdori  hajmli  yonilg`i 
sarfi o`lchagichida o`lchanadi. 
Ishlatilgan gazlarni tutunliligi ishlatilgan gazlarni o‘tik zichligi bilan baholanadi (DAST 21393-
75). Bu ishlatilgan gaz tarkibidagi qurum va boshqa nur yutuvchi dis‘ers zarrachalarni yutgan nur mi-
qdori bilan baholanadi. U asbob shkalasi bo`yicha aniqlanadi. Asbobni asosi nur oqimi kesib o`tadigan 
shishali quvurdan iborat. Nur yutish darajasi ishlatilgan gazlarni tutunligiga bog`liq.  
Koprinib  turibdiki,  tekshirilayotgan  gazlarni  olish  resiver  orqali  dvigatelni  chiqarish  quvuriga 
ulangan  o`lchagich  quvuriga  o`rnatilgan  gazolgich  yordamida  amalga  oshiriladi.  O`lchagich  quvuri-
dagi bosimni oshirish uchun lozim bo`lganda u zaslonka bilan jihozlanishi mumkin.  
Tutunlilik ta`mirdan so`ng TXK da yoki turgan avtomobilda yonilg`i apparaturasini sozlashda 
dvigatelni ikkita ish tartibida o`lchanadi. Salt yurishda, ya`ni erkin tezlanishda (tirsakli valni minimal 
aylanishlaridan maksimal aylanishlariga tezlatish) va tirsakli valni maksimal aylanishlarida. 
Ishlatilgan  gazlarni  tutunliligi  KamAZ,  MAZ  va  KrAZ  avtomobillari  uchun  salt  yurishda  40 
foizdan, tirsakli valni maksimal aylanishlarida esa 15 foizdan oshmasligi lozim.