O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

 

 

13.2-chizma. Кeyingi naflilikning pasayib borish qonuni. 

 

Bir  qancha  tovarlar  to‘plami  bo‘yicha  keyingi  naflilikning 

pasayib  borish  o‘z  ifodasini  Menger  jadvalida  topadi.  К.Menger 

jadvalida  ustunlariga  iste’molchi  uchun  muhimligini  hisobga  olib 

tovarlar  to‘plami  ketma-ketlikda  joylashtirib  chiqiladi.  Masalan,  1-

ustun suv, V –avtomobil va X- dala hovli  

 

Menger jadvali. Tovarlar turlari 

 

 

I. 

II. 

III. 

IV. 

V. 

VI. 

VII.  VIII.  IX. 

X. 

Кeyin

g

i 

qo‘

shi

lg

an 

nafl

il

ik

 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

---

254 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

 

 

0 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jadval  qatorlari  yuqoridan  pastga  tomon  aynan  bir  tovar 

qo‘shimcha birligining nafliligi pasayib borishini ko‘rsatadi.  

Zarurligi  jihatdan  har  qanday  darajali  tovarning  birinchi  birli-

gining  nafliligi  yuqori,  har  bir  navbatdagi  qo‘shimcha  ketma-

ketlikda  iste’mol  qilinadiganlarining  keyingi  nafliligi  oldingilariga 

nisbatan kamayib boradi. 

Iste’molchi uchun har bir keyingi iste’mol qilinadigan tovardan 

kamroq  qo‘shimcha  naflilik  olishi  sababli  u  aynan  shu  tovarning 

navbatdagi  birligini  narxi  tushsagina  sotib  oladi.  Bu  esa  talab  egri 

chizig‘ining pasayib boruvchi ko‘rinishda bo‘lishini taqozo etadi.  

Iste’molchi narxlarning mavjud darajasida va mablag‘lari chek-

langanligidan  kelib  chiqib,  tanlangan  tovar  (xizmat)laridan  yuqori 

naf  olishni  hohlaydi.  Iste’molchi  ratsiotnal  harakat  qiladi,  shu 

sababli  u  subyektiv  sezgilariga  asoslanib  xarid  qilinadigan 

mahsulotlar  to‘plamini  naflilikning  o‘sishini  ta’minlaydigan 

darajaga  yetgunicha  o‘zgartiradi.  Va  nihoyat  iste’molchi  A 

tovarning  navbatdagi  birligidan  V  tovar  foydasiga  voz  kechib, 

ularning umumiy nafliligini ko‘paytirib berishi mumkinki, bu uning 

tanlovi muvozanatli nuqtaga erishilganligini anglatadi.  

Muvozanatli  nuqta  iste’molchi  budjetining  mavjud  darajasida 

umumiy naflilikni ko‘paytira olmasligini anglatadi va u o‘z iste’mo-

lida “nimani”dir o‘zgartirishdan to‘xtaydi. Bu bir tovarga sarflangan 

pul  hisobiga  olingan  keyingi  naflilik  boshqa  tovarga  sarflangan 

shunday pulga olingan keyingi naflilikka teng bo‘lib  qolganda ro‘y 

beradi.  Shu  holda  keyingi  naflilik  tengligi  qoidasining  amal  qilishi 

namoyon bo‘ladi. 

 

                 A tovarning                 V tovarning 

             keyingi nafliligi            keyingi nafliligi 

       --------------------------- =  --------------------------- 

              A tovar narxi                    V tovar narxi 

 

---

255 

Bu qoida sarflangan pul birligiga to‘g‘ri keladigan keyingi nafli-

likka ega tovar xuddi shunday pul birligiga sotib olinadigan boshqa 

tovar  keyingi  nafliligiga  teng  bo‘lmagunicha  yuqori  talab  bilan 

foydalanishini anglatadi. 

 

  MU1     MU2     MU3                  MUn 

--------  =  -------  =  --------  =  ……  =  --------  =  pul  birligiga to‘g‘ri keladigan  o‘rtacha 

MU 

    P1         P2          P3                      Pn 

 

Кeyingi  naflilikning  barqaror  pasayib  borish  tamoyili  talab 

qonunini ancha chuqur bilishiga yordam beradi. Кeyingi naflilik pa-

sayib  borganda  aynan  bir  tovar  xaridning  keyingi  o‘sishi  iste’mol-

chiga  mos  ravishda  kamroq  va  yanada  kamroq  qoniqish  keltiradi. 

Demak,  iste’molchi  tovar  yoki  xizmatning  ketma-ketlikda  xarid 

qilingan  ikkinchi,  uchinchi  va  keyingi  birliklariga  kamroq  va  yana 

kamroq to‘lashni xohlaydi.