O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

ixtisoslashtirish
deb,
ishlab chiqarish jarayonining turli 
bosqichlarida xalq xo‘jaligining turli tarmoqli korxonalari o‘rtasidagi, shuningdek 
tarmoqlar va korxonalar ichidagi ijtimoiy mehnat taqsimoti shakllariga aytiladi. U 
korxonalarda muayyan turdagi mahsulotlar ishlab chiqarishni bir yerga to‘plashni 
ko‘zda tutadi. 
Ixtisoslashtirishning quyidagi asosiy shakllari mavjud: tarmoq va korxona 
bo‘yicha ixtisoslashtirish; korxona ichida ixtisoslashish; tarmoq bo‘yicha 
ixtisoslashish, bunda korxona yoki bo‘limlar shu tarmoqning o‘ziga taalluqli bo‘lgan 

---

48 
tuzilishi, texnologiyasi va materiallari jihatidan bir-biriga o‘xshash bo‘lgan 
mahsulotlarni ishlab chiqaradi. 
Korxona bo‘yicha ixtisoslashishda korxona o‘z mahsulotining ma’lum 
chegaralangan turlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan bo‘ladi.Korxona ichida 
ixtisoslashishda korxonaning sexlari, bo‘limlari, ish joylari aniq turdagi mahsulotni 
ishlab chiqarishga yoki ma’lum texnologik jarayonlarni bajarishga ixtisoslashgan 
bo‘ladi. 
Sanoatda ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish 4 shaklda rivojlanadi: 

buyum jihatidan ixtisoslashda korxonalar tuzilishi va bajaradigan ishi bir xil 
bo‘lgan cheklangan tayyor mahsulot ishlab chiqaradi. Masalan: traktorlar, 
avtomobillar, dastgohlar va h.k.; 

detal jihatidan ixtisoslashishda korxonalar tayyor mahsulotning ayrim 
qismlarini va detallarni ishlab chiqaradi. Masalan: reduktorlar, podshipniklar, tishli
g’ildirak va h.k.; 

texnologik jihatdan ixtisoslashishda korxonalar texnologik jarayonning 
alohida bosqichlarini bajaradi. Masalan: detal quyish, shtamplash va h.k.; 

yordamchi ixtisoslashgan korxonalar. Bular jumlasiga po‘lat quyish, 
temirchilik, asbob-uskuna ishlovchi korxonalar kiradi. 
Buyum jihatidan ixtisoslashish bular ichida eng ko‘p tarqalgan shaklidir. 
Ishlab chiqarish hamkorligi, uning turlari va iqtisodiy samaradorligi.