O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

akkord usu
li
ishbay haq to‘lashning bir turi bo‘lib, 
mohiyatiga ko‘ra, bunda bajarilishi kerak bo‘lgan ishlar muddatini ko‘rsatgan holda 
baholash amalga oshiriladi. Quyidagi hollarda akkord haq to‘lash tizimidan 
foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Vaqtga asoslangan ish haqi tizimi bilan, asosiy ish haqidan tashqari, tungi 
smenalarda, dam olish va ta'til kunlari va boshqa bir qator ishlarda qo'shimcha haq 
to'lanadi. 
Umumiy daromad mehnat jamoasi a'zolari o'rtasida quyidagicha taqsimlanadi: 

xodimlarning ishdan bo'shatish darajasi; amalda ishlagan vaqt; 

mehnat, ishlab chiqarish va texnologik intizomga rioya qilish - yo'qligi, ishlab 
chiqarish, texnik xizmat ko'rsatish va boshqa normalarni belgilangan ish sifatiga 
rioya qilish, ishlab chiqarishning belgilangan texnologik parametrlarini saqlab turish 
va hk.; 

kollektivning boshqa xodimlariga ishlab chiqarish va texnik yordam 
ko'rsatish; tajribasiz ishchilar va talabalarga nisbatan homiylik va murabbiylik 
qilish; jamoatchilik, shu jumladan sex, zavod fabrika, davlat majburiyatlarini zarar 
etkazmasdan bajarish va boshqalar. 
Tashkilot ish haqining eng muhim elementlaridan biri bo‘lib tarif tizimi 
hisoblanadi, ya'ni mehnatni tarifikasiya qilish va unga haq to‘lashni belgilovchi 
huquqiy qoidalarning jami. 

---

83 
Tarif tizimi — xodimlarning ish haqi darajasini ularning malakasi, mehnatining 
unumdorligi, xususiyati va sharoitga, ular bajaradigan ishning mas'uliyatililigiga, 
ishlab chiqarish tarmog‘i, korxonalarning hududiy joylashishi, qo‘llaniladigan ish 
haqining shakllariga ko‘ra tabaqalashtirish va tartibga solishga asos bo‘ladigan 
normativlar majmuasidir.2 Tarif tizimi yordamida davlat mehnatga haq to‘lashning 
differensiyasini amalga oshiradi. 
Tarif-malaka ma'lumotnomasi – muayyan tarmoqda bajariladigan ishlar 
ro‘yxatini, bu ishlarning kvalifikasiya xususiyatini, xodimning bilim darajasi, ishlab 
chiqarish mahorati, usullari va boshqalarga qo‘yiladigan talablarni o‘z ichiga 
oluvchi normativ hujjat. 
Tarif razryadi – tarif jadvalining asosiy elementlaridan biri bo‘lib, xodimning 
malakasiga muvofiq beriladi. 
Tarif stavkasi – ishchiga bir soat yoki bir kunlik mehnati uchun to‘lanadigan 
ish haqining hajmi. Xodimlarga ish haqi to‘lashda mustaqil tarif tizimining asosiy 
elementi bo‘lib, 1-razryad tarif stavkasi hisoblanadi, ya'ni u vaqt birligida oddiy 
mehnatga to‘lanadigan minimal haqni bildiradi. 
Hozirgi vaqtda quyidagi to'lov tizimlari qo'llaniladi: 
1)Tarif tizimi — xodimlarning ish haqi darajasini ularning malakasi, mehnatining 
unumdorligi, xususiyati va sharoitga, ular bajaradigan ishning mas'uliyatililigiga, 
ishlab chiqarish tarmog‘i, korxonalarning hududiy joylashishi, qo‘llaniladigan ish 
haqining shakllariga ko‘ra tabaqalashtirish va tartibga solishga asos bo‘ladigan 
normativlar majmuasidir. Tarif tizimi yordamida davlat mehnatga haq to‘lashning 
differensiyasini amalga oshiradi. 
2) tarifsiz tizim - barcha ishchilar jamoasi ishining yakuniy natijasiga qarab har bir 
ishchining ish haqi miqdorini belgilash; 
3) o'zgaruvchan ish haqi tizimi - mahsulot ishlab chiqarish bo'yicha topshiriq 
bajarilishi sharti bilan, xizmat ko'rsatadigan sohada mehnat unumdorligining o'sishi 
(pasayishi) ga qarab xodimning oylik ish haqi miqdorini belgilash; 

---

84 
4) komissiya asosida ish haqini to'lash tizimi - ish haqini belgilash kompaniya 
mahsulot (ish va xizmat) larni sotishdan olgan daromadning belgilangan foizi 
ko'rinishida.