O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

Ixtisoslashtirish tamoyili. Ixtisoslashtirish – bu, ijtimoiy mehnat taqsimotining shakli bo‘lib, sanoat ishlab chiqarishida rejali ravishda rivojlanadi va sanoat tarmoqlari, korxona sexlari, uchastkalar, liniyalar va ayrim ish joylarining ajralishini shart qilib qo‘yadi.
Mutanosibik tamoyili. Ishlab chiqarish jarayonlarining mutanosibligi shuni bildiradiki, bunda hamma ishlab chiqarish bo‘limlari (asosiy va yordamchi sexlar, bu sexlar ichidagi uchastka va liniyalar, uskunalar guruhi va ish joyi)ning ishlash qobiliyati (vaqt birligi ichida mehnat unumdorligining nisbati) bir-biriga o‘zaro aniq mos keladi.
Paralellik tamoyili. Bu tamoyilning mohiyati ishlab chiqarish jarayonining bir necha ayrim qismlarini bir paytda bajarishdan iborat, ya’ni mahsulot tayyorlash bo‘yicha amalga oshiriladigan ish keng ko‘lamda tashkil qilinadi.
Bir tekis, ketma-ket yo‘nalish tamoyilini qo‘llash ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilayotganda mehnat predmetlari ishlab chiqarish jarayonlarining hamma bosqichlaridan va barcha operatsiyalaridan eng qisqa yo‘l bilan o‘tishini aniqlashga yordam beradi (xomashyo va materiallarning kelib tushishidan tortib to tayyor mahsulot bo‘lib chiqqungacha va bu mahsulotlarni iste’molchiga etkazib bergunga qadar). Bir tekis, ketma-ket yo‘nalishga erishish uchun sex maydonida apparat va uskunalarni oqilona joylashtirish lozim, bundan tashqari asosiy va yordamchi sexlarni zavod hududida to‘g‘ri joylashtirish asosida xomashyo va materiallarning qarshi harakatiga va qaytishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Uzluksizlik tamoyili deganda, ishlab chiqarish jaryonida rejasiz to‘xtash, tanaffus bo‘lmasligi, ya’ni uzluksiz ishlash tushuniladi.
Bir me’yoriyilik tamoyilio‘zaro bog‘liq bo‘lgan ishlab chiqarish bo‘limlari, bir xil oraliqdagi ish vaqtida berilgan dasturga asosan bir xil hajmdagi ishning bajarilishi bilan tavsiflanadi.
Avtomatlashganlik tamoyili.Bu tamoyil ishlab chiqarish jarayonlarining operatsiyalarini maksimal avtomatik ravishda, ya’ni ishchilarning bevosita qatnashmasligi yoki ularning nazorati ostida bajarilishini talab etadi. Ishlab chiqarish jarayonining ayrim operatsiyalarini yuqori darajada avtomatlashtirish ishlab chiqarishni kompleks avtomatlashtirishning dastlabki asosiy sharti bo‘lib, avtomatik potok liniyalarini yaratishga qadar amalga oshirilishi lozim. Bu tamoyil faqat texnologik jarayonlarda qo‘llanilmay, balki ularni texnikaviy tayyorlash, nazorat qilish, tartibga solish, xizmat ko‘rsatish kabi ishlarni bajarishda ham keng qo‘llaniladi.