O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

Boshqarish prinsiplari..
Qonun – bu davlat hokimiyati tomonidan qabul qilingan, hamma uchun majburiy bo‘lgan, ijtimoiy huquqiy norma va munosabatlarni bel­gilovchi rasmiy qoida. Masalan, Konstitutsiya O‘zbekistonning aso­siy qonunidir. To‘qqiz yillik majburiy ta’lim haqida qonun va h.k.
Qonun – bu bajarilishi shart majburiy bo‘lgan norma, qoida tusiga kirgan talab, topshiriq va shu kabilar, ya’ni jamiyatda ijtimoiy guruh va shu kabilarda qabul qilingan odat tusiga kirgan qoida, rasm, odat.
Tamoyil - mayl, moyillik, tendensiya.
Maqsad – bu muddao, murod, ya’ni u yoki bu niyatga erishmoq uchun ko‘zda tutilgan mushtarak orzu. Aynan, shu maqsad kishi faoliyatini, o‘z orzularini ushalishiga yo‘naltiradi. Oldimizda turgan maqsadimiz:

• 
  bo‘lajak harakatlarimizni oldindan aniqlab beradi;
  
• 
  faoliyatimizning ustuvor yo‘nalishini belgilaydi;
  
• 
  faoliyatimizni aniq sohaga ishga yo‘naltiradi ;
  
• 
  u yoki bu faoliyatimizning zarurlik darajasini belgilab beradi;
  
• 
  pirovard natijamizning baholash me'yorini belgilaydi va h.k.
  

Funktsiya – bu lotincha so‘z bo‘lib, biror kimsa yoki narsaning ish, faoliyat doirasi, vazifasi degan ma’nolarni bildiradi.
Vazifa – bu amalga oshirilishi, hal qilinishi lozim bo‘lgan masala, erishilishi lozim bo‘lgan, ko‘zda tutilgan maqsad.
Prinsip – so‘zi lotin tilidan olingan bo‘lib, asos, dastlabki, ya’ni xatti - harakat yoki faoliyatning asosiy qoidasi rahbar g‘oya ma’nolarini bildiradi. Prinsiplarni menejment fani va amaliyotining poydevori deyish mumkin.
Hozirgi zamon menejmentining prinsiplari haqida so’z borganda A.Fayolning “Obshee i promishlennoe upravlenie”(5) kitobida eritilgan boshqarish prinsiplari tushuniladi. Ularga quyidagilar kiradi:

• 
  mehnat taqsimoti(razdelenie truda);
  
• 
  xokimiyat (vlast);
  
• 
  intizom(dissiplina);
  
• 
  farmoyish berishning birligi (edinstvo rasporyaditelstva);
  
• 
  rahbarlikning birligi (edinstvo rukovodstvo);
  
• 
  xususiy intilishlarning umumiy intilishlarga bo’ysundirish (podchinenie chastno‘x interesov obщemu);
  
• 
  ragbatlantirish (voznagrajdenie);
  
• 
  markazlashtirish(sentralizatsiya);
  
• 
  boshqarish pogonalari(ierarxiya);
  
• 
  tartib(poryadok);
  
• 
  xaqqoniylik (spravedlivost); 
  
• 
  xodimlarning turg’unligi (postoyanstvo sostava personala);
  
• 
  initsiativa;
  
• 
  xodimlarning birligi (edinenie personala).
  

Menejmentning asosiy prinsiplari sifatida asosan quyidagilar takidlanadi:

• 
  boshqarishda markazlashtirish va nomarkazlashtirishning optimal birligi prinsipi;
  
• 
  xuquqlar, majburiyatlar va mas’uliyatlarning birligi prinsipi;
  
• 
  boshqarishni demokratlashtirish : xodimlarni boshqarish jarayonida qatnashishlari.
  

G.Emersonning “Dvenadsat prinsipov proizvoditelnosti” kitobida boshqarish prinsiplari unumdorlikni oshirish prinsiplari sifatida talqin qilingan. Ularga quyidagilar kiradi:

• 
  maqsadning aniq belgilanishi;
  
• 
  soglom fikr;
  
• 
  mutaxassis maslaxati;
  
• 
  intizom;
  
• 
  xodimlarga xaqqoniy munosabatda bo’lish;
  
• 
  tez, ishonchli, to’la, aniq va doimiy hisob;
  
• 
  dispetchirlik;
  
• 
  me’yorlar va jadvallar;
  
• 
  sharoitlarni me’yorlashtirish;
  
• 
  operatsiyalarni me’yorlashtirish;
  
• 
  yozilgan standart yo’riqnomalari;
  
• 
  unumdorlik uchun ragbatlantirish.
  

Usul – bu tadqiqot qilish yoki ta`sir ko‘rsatish usulidir. Boshqaruv ob`ektini o‘rganish jarayonida qo‘llaniladigan usullar:

• 
  tizimli yondashuv;
  
• 
  kompleks yondashuv;
  
• 
  tarkibiy yondashuv;
  
• 
  integratsion yondashuv;
  
• 
  modellashtirish;
  
• 
  iqtisodiy-matematik yondashuv;
  
• 
  kuzatish;
  
• 
  eksperement;
  
• 
  sotsiologik kuzatuv.