Oʻzbekistоn rеspublikаsi оliy vа oʻrtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа vа qurilish instituti

4.2-rаsm. Natriy kationitli filtrlarning konstruksiyasi: 
1 - 
korpus; 
2, 3 - 
yuqori va pastki taqsimlash tizimlari; 
4 - 
tozalanadigan suvni keltirish;
5 - regeneratsiya eritrnasini keltirish; 
6 -
filtrat chiqishi; 7- yuvadigan suvni chiqarish; 
8 - 
ionitni 
yayratish uchun suv berish.

---

117 
4.4. Suvni vodorod-kationli filtrlar yordamida yumshatish 
Suv tozaiash inshootlarida H-kationitli filtrlar ham Na-kationitli filtrlar kabi 
suvni yumshatish, ya'ni tarkibidagi Ca, Mg hamda Na kationitlaridan tozalash 
uchun ishlatiladi. 
Suvni H-kationitlash natijasida suv tarkibidagi Ca, Mg va Na kationlarining 
konsentratsiyasi kamayishi bilan suvning umumiy ishqoriyligi va tuz miqdori ham 
kamayadi. Ammo kislotalik xususiyati ortadi. 
Suv tozalash sohasida H-kationitli suvning kislotalik xususiyatini kamaytirish, 
Na-kationitli suv bilan aralash-tirish yoki anionitli filtrlarda yuqori darajada 
tuzsizlantirish yoʻli bilan amalga oshiriladi. 
H-kationitli filtrlar filtrat kislotaligi kamayishi yoki filtratga Ca yoki Na 
kationlaridan biri oʻta boshlashi bilan regeneratsiyalash uchun toʻxtatiladi, «holdan 
toygan» H-kationitlarning ishchi ion almashtirisli qobiliyatini qayta tikfash uchun 
regeneratsiya reagenti sifatida H
2
SO
4
yoki HCl kislotaning suyultirilgan eritmasi 
ishlatiladi. Ularni regeneratsiyalashda yayratish, regeneratsiya eritmasini filtrdan 
oʻtkazish va kationitlarni yuvish jarayonlari Na-kationitli filtrdagi kabi amalga 
oshiriladi. 
Ketma-ket ulangan H~Na-kationit filtrlar rasmda koʻrsatilgan. 
Dastlabki suv H-kationitli filtrga tushib Ca va Mg kationlar oʻrnini vodorod 
kationi bilan toʻldiradi va natija-da CO
2
va mineral kislota eritmasi hosil boʻladi. 
Undan keyin suv dekarbonizatorga yuboriladi va suv tarkibidagi CO
2
ning bir qismi 
chiqarib yuboriladi. Suv oraliq bak orqali nasos yordamida Na-kationitli filtrga 
uzatiladi. Filtrda suv qoʻshimcha yumshatiladi. Vodorod-kationitli filtrni 
regeneratsiya qilish uchun 1,0—1,5% H oltingugurt kislotasining eritmasi ishlatiladi. 

---

118