O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti

5 – rasm. Taqsimlash soxasidagi omborlar 
Manba: Muallif ishlanmasi. 
Yuqoridagi rasmda taqsimlash soxasidagi omborlarning turlari keltirilgan, 
jumladan yetkazib berish zanjiridagi taqsimlash omborlari, birinchidan yuk 
omborlari, ikkinchidan taqsimotchi omborlar, uchinchidan oralik ombolar va 
to‘rtinchisi magistral omborlarga bo‘linadi. 
Yuk tashuvlarini turi va tashish texnologiyasi buyicha: transport tarasiga tuki 
shorkali, aloxida sanokli joylarda, transport paddonlari va paketlarida, 
konteynerlarda (urta xajmli, kata xajmli, maxsuslashtirilgan, izotermik, termik);
5.2.
 
Yetkazib berish zanjirini rejalashtirish 
Logistik zanjir faoliyati bozor talabini bashorat kilish bilan boshlanadi. 
Talabni rejalashtirishning past darajadagi aniqligi tufayli tashkilot keng ko'lamda 
xatolarga duch kelishi mumkin, mijozlarga yomon xizmat ko'rsatishni boshlashi va 
xarajatlarning ortishi ham mumkin
16
. 
16
Кучаров А.,Дадабаев К.,Бобохўжаев Ғ. «Логистика» дарслик Тошкент ТДИУ 2018 
taqsimlash 
sohalari 
magistral 
omborlar 
ta`minotchi 
omborlar 
yuk 
terminallari 
oraliq
omborlar 

---

Yoki aksincha, yuqori sifatli talab rejalarini ishlab chiqadigan tashkilotlar 
asosan mijozlarni tez qoniqtirish va xarajatlar samaradorlikning yaxshi 
muvozanatidan foyda olishadi. 
Bu, ayniqsa, iste'mol tovarlari sektoridagi korxonalar uchun juda muhimdir, 
chunki assortiment matritsasi mingdan ortiq narsalarni chetlab o'tadi. 
Bashoratni noaniqligi kata yo‘qotishlarga olib keladi: xom-ashyo va 
materiallardan tuliq foydalanmaslikka, ishlab chiqarishdagi yo‘qotishlarga, 
savdodagi yo‘qotishlarga va boshqa ikkilamchi yo‘qotishlarga (tovar ishlab 
chiqarish jarayonlarini to‘xtashiga, tayyor maxsulotning ortiqcha zaxirasi yig‘ilib 
qolishiga).
Agarda bozor sigimini bashorati kamaytirilgan bo‘lsa, tovar narxini keskin 
oshib ketishi va bozorda ushbu tovar kamyob bulib kolishiga, agarda bozor 
sig‘imini bashorati ko‘patirilgan bo‘lsa unda bozorda tovarni narxi tushib ketishiga 
va bozorda tovarning ortiqcha xajmi paydo bo‘lishiga olib keladi.
Uzoq ishlab chiqarish aylanishi, talabning mavsumiy o'zgarishi, keng 
mahsulot qatori va mahsulotning hayot muddati qisqarishi prognozlardagi xato 
ehtimolligini oshiradi. 
Talab rejasi 
Iste'molchilar ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo'lgan jismoniy 
mahsulotlar yoki xizmatlarni yetkazib berish bilan shug'ullanadigan deyarli har 
qanday tashkilot tomonidan talab rejasi ishlab chiqiladi. 
Quyida fikrimni davom etishdan oldin aytib utmoqchimanki, bashorat bu-
statistika asoslangan kelajakda talabning dastlabki baholanishi, talab rejasi esa - 
izchil tahlil va bashorat natijalarini tasdiqlash asosida kelajakdagi talabning 
baholashdir. Bashoratlash rejalashtirishni bosqichlaridan biri xisoblanadi.
17
Talab rejasini aniqligi: belgilangan vaqtda ta’minotchiga yetkazib berishga; 
belgilangan joyda belgilangan xajimda ega bo‘lishi; asoslangan tezkor qarorlar 
17
Ахрарова Д.А., Замонавий жаҳон бозорида логистик хизматларнинг ривожланиш тенденциялари. – Т.: ТДИУ, 
2015. 

---

qabul qilish; moliyaviy rejalashtirish talabga javob berishini ta’minlashga xizmat 
qiladi.