Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Ishonchlilik. 
Ishonchlilik oʻlchamning barqarorligini anglatadi. Tasavvur qiling, janob 
Garsiya  oʻzining  oʻninchi  sinf  talabalariga  ozuqa  kimyosi  boʻyicha  dars 
oʻtmoqda  va  dars  soʻngida  u  oʻqituvchilar  qoʻllanmasidan  test  mavzular 
boʻyicha baholash oʻtkazadi. Ishonchlilik quyidagi savollarga asoslangan: Agar 
talabalar  vazifani  Juma  yoki  Dushanba  kuni  olganlarida  ularning  baholari 
qanchalik  oʻxshash  boʻlardi?  Agar  janob  Garsiya  boshqa  turdagi  testlarni 
tanlaganida  yoki  boshqa  oʻqituvchi  testni  tekshirganida,  baholar  oʻzgargan 
boʻlarmidi?  Baholash  talabalarning  bir  paytdagi  mehnatining  aniq 
oʻlchamlaridan  foydalangan  holda  ular  haqida  ma’lumot  beradi.  Toki 
baholashdagi  natijalar  turli  vaziyatlarda,  turli  baholovchilarda  yoki  turli 
vazifalarda (xuddi bir mazmunli sohada) barqarorligicha qolmasa, natijalardagi 
ishonch pasayadi va talabaning bilimini oshirishda u foydali boʻla olmaydi. 
Aniqki,  biz  mukammal  barqarorlikni  umid  qilolmaymiz.  Talabalarning 
xotirasi, diqqati, charchoqliklari, harakatlari va bezovtaliklari oʻzgarib turadi va 
bu ularning ishiga ham ta’sir etadi. Hatto malakali baholovchilar yozma ish, fan 
loyihasi  yoki  ogʻzaki  prezentatsiya  kabi  ishlarni  baholashda  farq  etadilar. 
Shuningdek,  soʻz  tanlash  va  aniq  mavzular  dezayni  ham  talabalar  mehnatiga 

---

255 
 
ta’sir etadi. Biroq ba’zi baholash tizimlari boshqalariga qaraganda ishonchliroq 
va  shuningdek  oʻqituvchilar  ishonchlilikni  oshira  oluvchi  bir  qancha 
strategiyalar ham mavjud. 
Birinchidan, koʻproq mavzu yoki vazifalardan iborat baholash tizimining 
ishonchlilik  darajasi  koʻproq.  Buni  tushunish  uchun,  ikkita  test  olaylik:  birida 
beshta mavzu bor, ikkinchisida 50 ta mavzu bor. Imkoniyat faktorlari uzunroq 
testga  qaraganda,  kichikroq  testga  ta’sir  qiladi.  Agar  talaba  birinchi  testdagi 
mavzulardan  birini  tushunmasa,  bu  umumiy  bahoga  katta  ta’sir  oʻtkazadi  (20 
foizga kamayadi). Aksincha, 50 ta mavzuli testda bir mavzu tushunarsiz boʻlsa, 
umumiy bahoga kamroq ta’sir boʻladi (faqatgina 2 foiz). Aniqki, bu testlar juda 
uzun  boʻlishi  kerak  degani  emas,  ammo  oʻrtacha  va  imkoniyat  farqini 
kamaytirishga  yetadigan  sonda  mavzular  qoplanishi  kerak.  Ikkinchidan,  aniq 
yoʻllanmalar  va  mavzular  ishonchlilikni  oshirishga  yordam  beradi.  Agar 
yoʻllanmalar  va  aniq  mavzu  va  vazifalar  soʻzlari  noaniq  boʻlsa,  u  holda 
talabalarning  oʻzlari  natija  aniqligiga  ta’sir  etgan  holda  tahmin  qilishlariga 
toʻgʻri  keladi.  Uchinchidan,  aniq  baholash  kriteriyalari  yuqori  ishonchlilikni 
ta’minlashda  muhim  hisoblanadi.  Ushbu  boʻlim  soʻngida  biz  baholash 
kriteriyalarini rivojlantirish uchun ishlatiladigan strategiyalarga izoh beramiz.