Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Kuzatish va soʻrovning yaroqliligi va ishonchliligi. 
Muammo 
Muammoni yengillashtirish uchun strategiyalar 
Oʻqituvchida  butun  dars 
zaruriyati  va  tushunchasi 
borasida  xolisonalikning 
yetishmasligi 
 
Faqat  istagan  narsalaringizni  koʻrmayotganligingizga 
ishonch hosil qiling. Oʻqituvchilar odatda oʻz koʻrsatmalari 
haqida  oʻzlarini  yaxshi  his  qilgilari  keladi,  shuning  uchun 
talabalarning ijobiy e’tiborini qidirish oson tuyuladi. Onda-
sonda  oʻqituvchilar  qaysidir  individual  talaba  yoki  sinf 
haqida  oʻz  ishonchlarini  tasdiqlab  olish  uchungina 
talabalarning salbiy e’tiborini koʻrishni istashadi. 
Oʻrganishdan 
koʻra 
jarayonga 
e’tibor 
qaratishga moyillik 
 
Faqatgina talabaning zaruriyatiga emas, balki bilimiga ham 
e’tibor  qaratishni  unutmang.  Koʻpchilik  oʻqituvchilarning 
kuzatuvlari  jarayonga  qaratilgan  boʻladi  –  talabaning 
diqqati,  yuz  ifodalari  –  oʻquvchining  bilimiga 
emas.Talabalar  faol  va  band  boʻlishlari  mumkin,  ammo 
yangi qobiliyatlarni rivojlantirishmaydi. 
Cheklangan ma’lumot 
Turli-tuman  talabalarni  kuzatayotganingizga  ishonch  hosil 
qiling – faqatgina juda yaxshilari va juda yomonlariga emas. 
 
Xona  boʻylab  yuring  va  talabalarni  “yaqindan”  kuzating, 
xonaga turli xil tomonlardan qarang. 
Har  bir  talabadan  soʻrang  –  faqatgina  qoʻlini  koʻtarib 
turadiganlardan,  yoki  qaysidir  fandan  qobiliyatli 
boʻlganlardan,  yoki  xonaning  ayni  bir  qismida 
oʻtiradiganlardan emas. 
Eslatmalar qayd etib boring. 
Darslarning 
tezkorligi 
tasdiqlovchi 
dalilga 
toʻsqinlik qiladi 
 
Agar  muhim  ma’lumotlarni  koʻzdan  qochirayotganingizni 
tekshirishni  istasangiz,  ikkita  odamdan  xonaga  kirib, 
talabalarning  xulqini  kuzatishni  soʻrashingiz  mumkin. 
Sinfxonalar  murakkab  va  tezkor  boʻladi  va  oʻqituvchilar 

---

259 
 
oʻqitish  bilan  ovora  boʻlganlarida,  hamma  narsani  kuzata 
olmaydilar. 
Ogʻzaki 
va 
tana 
harakatlariga  asoslangan 
xulq-atvorda  madaniy  va 
individual tafovutlar 
 
Kuzatuvlaringiz 
va 
savollaringizdan 
yaratadigan 
xulosangizga  ehtiyot  boʻling.  Shuni  unutmangki,  alohida 
savol  turlari,  kutishlar,  ijtimoiy  tafovut  va  “kichik 
suhbat”ning mazmuni madaniyatlar boʻyicha farq qiladi (4-
boʻlim).  Ba’zi  talabalar  jim  boʻlishadi,  ammo  bunga 
ularning  shaxsiyati  sabab  boʻlishi  mumkin;  qiziqmasligi, 
darsdan  qolib  ketgani  yoki  depressiyaga  tushib, 
charchaganligi emas. 
 
I.S.Konning  aytishicha  “Oʻsmirlarda 
oʻzini oʻzi anglash va oʻz “Men”iga qiziqish 
oʻzining psixologiyasida faqat jinsiy yetilish 
bilan  bogʻlik  emas.  Bola  oʻsadi,  oʻzgaradi, 
kuch  yigʻadi  va  shunga  qaramay  bu  unda 
interospeksiyaga  tortishni  keltirib  chiqaradi. 
Bu  oʻspirinlik  yoshida  roʻy  bersa,  endi 
avvalo  shundaki  jismoniy  yetilish  ayni 
paytda  ijtimoiy  simptom  ulgʻayishi  alomati 
sanaladiki,  unga  e’tibor  berishadi,  uni 
boshqalar 
kattalar 
va 
tengdoshlari 
kuzatishadi.  Oʻspirin  holati  ziddiyatliligi,  uning  ijtimoiy  rollari,  intilishlar 
darajasining oʻzgarishi aynan ular birinchi galda “Men kimman?” degan savolni 
dolzarblashtiradi.  Bu  davrda  tashqi  boshqaruvdan  oʻzini-  oʻzi  boshqarishga 
oʻtiladi. Biroq, qanday  boshqaruv  ob’yekt  hakida  axborot  mavjudligini koʻzda 
tutadi.  Shundan  oʻz-oʻzini    boshqarishda  sub’yektning  oʻzi  haqidagi  axborot 
ya’ni  oʻz-oʻzini    anglash  bulishi  shart.  Kasbiy  ong  rivojlanishi  ya’ni  kasbiy 
tiklanishga  nisbatan  oʻzini-oʻzi  belgilanishi  ya’ni  kasbiy  tiklanishga  nisbatan 
oʻz-oʻzini  belgilash oʻz sub’yektligini anglash refleksiyasining aniqlangan roli 
bosh  qobiliyat  insonning  professional  sifatida  oʻzini-oʻzi  rivojlantirishning  asl 
mexanizmi sanaladi. Yuqoridagi fikrlardan koʻrinadiki, kasbiy oʻzlikni anglash 
jarayonida  shaxsning  oʻzini-oʻzi  anglash  baholash  shaxs  xususiyatlari  muhim 
aspekti sifatida koʻrsatib oʻtiladi.