Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Tarafkashlikning yoʻqligʻi. 
Tarafkashlik  baholashni  amalga  oshirayotganda  talabaning  shaxsiy 
xarakteristikasi  (masalan,  jinsi,  irqi  yoki  ijtimoiy  kelib  chiqishi)  tufayli  uning 
mehnatini buzib koʻrsatish orqali paydo boʻladi. Ikkita tarafkashlik baholash turi 
muhimdir:  qoʻpollik  va  adolatsiz  jazolash.  Baholash  tizimi  qoʻpol  boʻlishiga 
sabab  koʻpincha  testda  salbiy  stereotiplar  borligidir.  Misol  uchun,  sogʻlik 
darsining  baholash  tizimida  barcha  doktorlar 
erkak  va  barcha  hamshiralar  ayol  deya 
tariflangan boʻlishi mumkin.  
Adolatsiz jazolash mavzular bir guruhni 
haqorat qilganida emas, balki, turlicha tajriba 
tufayli  boʻlishi  mumkin.  Misol  uchun, 
qaysidir  sport  bilimini  baholovchi  matematik 
mavzu guruhlarni oʻsha sport turidan behabar 

---

256 
 
deya baholashi mumkin (masalan, imigrantlar uchun Amerika futboli). Yoki bir 
guruhga  oʻz  jamoalarining  konsepsiyasiga  simfonik  orkestr  yordamida  modul 
yaratish  buyurilsa,  bu  ish  oldin  orkestr  ijrolariga  qatnagan  talabalar  uchun 
osonroq  kechishi  mumkin  –  ehtimol,  serob  oilalardan  chiqqan  talabalarda. 
Adolatsiz  jazolashlar  faqatgina  talabalar  darsda  yomon  qatnashganida  sodir 
boʻlmaydi.  Masalan,  fizikaviy  ta’lim  darsida  qaysidir  sport  haqida  muhokama 
qilib,  keyin  u  haqda  savol  berish  adolatsiz  jazolash  hisoblanmaydi,  chunki  bu 
savol  sinfda  oʻrgatiladigan  bilimdan  tashqari  narsani  qamramaydi.  Koʻp  irqli 
sinfxonalarda ilk bora dars berayotgan  oʻqituvchilar uchun murakkablik paydo 
boʻlishi  mumkin,  chunki  ular  guruh  a’zolarini  noqulay  holga  solmaydigan 
baholash  tizimlarini  yaratishlari  kerak.  Oʻqituvchilar  talabalarning  turli  kelib 
chiqishlari kuchli ta’sir qilishini jiddiy oʻylab koʻrishlari kerak. Talabalar nima 
deyishini  diqqat  bilan  tinglash  va  ularning  kelib  chiqish  bilimlari  haqida 
oʻrganish muhimdir.