Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Kuzatish. 
Samarali  oʻqituvchilar  talabalarini  sinfxonaga  kirgan  paytdanoq 
kuzatishni boshlashadi. Ba’zi oʻqituvchilar talabalarga eshik oldidan salom berib 
kelishadi va shu bilan ular talabalarning kayfiyati va motivatsiyasini kuzatishga 
urinishadi.  Anna  bilan  Naomi  haligacha  bir-biri  bilan  gaplashishmayaptimi? 
Etanning  kitoblari  bormi?  Shu  tarzdagi  savollar  bilan  ma’lumot  toʻplash 
talabalar  bilimini  samarali  oshirishda  yordam  beradi  (masalan,  Etanga  hali 
qoʻngʻiroq  chalinguncha  borib  shkafidan  materiallarini  olib  kelishni  tavsiya 
etish yoki Anna bilan Naomini bir guruhga qoʻshib qoʻymaslik).  
Koʻrsatma  paytida  oʻqituvchilar  talabalarning  mashgʻulotga  tayyorlik 
darajasi  va  qiziqishlarini  aniqlash  uchun  kuzatish  olib  boradilar.  Kuzatish  oʻz 
ichiga tana  harakatlarini kuzatish va shuningdek  talabalar nima  deyayotganiga 
quloq  solishni  qamrab  oladi.  Misol  uchun,  oʻqituvchi  talabalarning  fan 
loyihasiga  qaramasdan,  derazadan  tashqariga  qarab  oʻtirganlarini  kuzatishi 
mumkin,  yoki  oʻqituvchi  talabalarning  dars  nima  haqida  ekanliklarini 
tushunmasdan  bir-birlariga  gapirayotganliklarini  eshitishi  mumkin.  Kuzatuvlar 
oʻqituvchiga  keyin  qaysi  talabani  chaqirishni  belgilashda,  dars  tezligini 
kamaytirish  yoki  kuchaytirishda,  namuna  keltirish  kerak  boʻlgan  paytda 
mashgʻulotni  tugatish  kerakmi-yoʻqmi,  talabalar  jismoniy  mashgʻulotlarni 
qanchalik  yaxshi  bajarayotganliklarini,  yoki  potensial  xulq-atvor  muammolari 
mavjudligini  koʻrishda  yordam  beradi.  Koʻplab  oʻqituvchilar  xona  boʻylab 
yurishni kuzatish uchun ancha samarali deb  oʻylashadi, chunki ular talabalarni 
turli  xil  tomondan  kuzata  oladilar.  Biroq,  darslarning  juda  tezkorligi  va 
murakkabligi  oʻqituvchilar  uchun  istaganlaricha  ma’lumot  toʻplashda  qiyin 
kechadi.  
Soʻrov. 
Oʻqituvchilar  turli  koʻrsatmaviy  sabablarga  koʻra  savol  berishadi, 
masalan,  talabalarning  diqqatini  darsga  jamlashda,  muhim  qismlariga  e’tibor 
qaratishda,  tanqidiy  yondashishni  targʻib  etganda,  talabalarning  bir-birlarining 
javoblaridan 
oʻrganishlariga 
koʻmaklashganda,  va  talabalar  bilimi 
toʻgʻrisida  ma’lumot  berganda.  Yaxshi 

---

258 
 
munosib  savollar  tayyorlay  olish  va  talabalarning  javoblaridan  tezkor 
koʻrsatmaviy  qarorlar  qabul  qila  olish  juda  murakkab.  Savollarni 
rivojlantirishning  ba’zi  strategiyalari  qaysi  savollar  soʻralishini  oldindan 
belgilab yozib olishdir, bunda talabalar oʻylab olishlariga vaqt yaratish, ulardan 
kutgan  javobni  emas,  ularning  aytayotganlarini  tinglash,  soʻraladigan  savollar 
turini  oʻzgartirish,  ba’zi  savollar  murakkabroqligi  va  bir-biriga  uzviy  bogʻliq 
savollar soʻrash e’tiborga olinadi.  
 Kuzatuv va savolga asoslangan norasmiy baholash oʻqitish uchun muhim 
boʻlgan bir paytda, yaroqlilik, ishonchlilik va tarafkashlik bilan bogʻliq ajralmas 
muammolar  ham  mavjud.  (Airasian,  2005;  Stiggins  2005).  Biz  muammolarni 
kamaytirish  uchun  quyidagi  jadvalda  ushbu  masalalarni  va  ba’zi  bir  usullarni 
xulosa qilamiz.