O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
 
(93bet 

---

110 
yo‘nalishlar bo‘ylab kuch bilan sekin-aniq, chalg‘itib, to‘pni zaif qabul qiluvchi o‘yinchiga 
yo‘llashi foydali natijaga olib keladi. 
Raqib tomonidan zarba berish uchun uzatilgan to‘p to‘rdan biroz bu tomonga o‘tib ketgan 
bo‘lsa, bunday to‘pga zudlik bilan zarba berishga tayyor bo‘lish kerak. CHunki, bunday holatlarda 
raqib o‘yinchilari to‘siq qo‘yishga aksariyat ulgurmaydi. Agar ulgursa ham baribir zarba berish 
zarur, chunki orqa chiziq
o‘yinchilari ko‘pincha himoyaga tayyor bo‘lmaydi. Yoki agar to‘siqlar zich bo‘lsa, to‘pni o‘z 
yonidagi xujumchiga irg‘itib uzatish to‘siqsiz zarba berishga imkon yaratadi. Bu borada individual 
tartibda qo‘llanadigan taktik variantlar ko‘lami qanchalik keng, xilma-xil va serqirrali bo‘lsa, 
partiya yoki o‘yinning taqdiri shunchalik ijobiy yakunlanishi mumkin. 
Xujum zarbalarini o‘zlashtirish ko‘p jixatdan tezkorlik-kuch sifatlarining rivojlanganligi bilan 
bog‘liqdir (sakrovchanlik, dinamik kuch, sakrash chidamkorligi). Bu borada, albatta, koordinatsion 
qobiliyat ham muhim rol o‘ynaydi (oraliq – vaqtni his qilish va mushaklarni ishlash 
koordinatsiyasi). 
Xujum zarbasiga o‘rgatishda bu usulni qismlarga bo‘lib o‘rgatish metodi qo‘llaniladi: avval 
tayanch holatda usulning yakuniy final qismi o‘rgatiladi – qo‘lni ko‘tarib orqaga harakatlantirish va 
to‘pni zarb bilan urish; keyin navbatma-navbat joydan ikki oyoq bilan debsinib sakrash; so‘ng shu 
mashq yugurib kelib; sakrab (tayanchsiz holatda) zarb berish – avval joydan, keyin yugurib kelib – 
bir, ikki, uch qadam; har xil balandlik va oraliqdan uzatilgan to‘pga zarba berish, to‘siqqa qarshi 
zarba berish. O‘rgatish mashqlari va ularni qo‘llash jarayoni barcha xujum usullari uchun bir 
metodik tartibda amalga oshiriladi. 
YOndoshtiruvchi mashqlar.
1.
Joydan ikki oyoq bilan debsinib sakrash, havoda vertikal uchish; shu mashq – harakatlanish 
va to‘xtashdan so‘ng; shu mashq – sakrab 
0
90
, 
0
180
va 
0
360
aylanib; bir, ikki, uch qadam 
yugurib ikki oyoq bilan debsinish asosida vertikal sakrash; oxirgi qadamda –o‘ng oyoq oldinda, 
chap oyoq keyin birlashtiriladi. 
2.
YUgurish ritmini o‘zlashtiri: o‘lchov bo‘yicha qadamlash, tovushga mo‘ljal qilish. 
3.
Bilak-panja bilan to‘pni urishni o‘zlashtirish: to‘pni urish, matoda tizza bilan o‘tirib, qo‘lni 
qisman orqaga harakatlantirish, zarba berish vaqtida qo‘l to‘liq yozilgan bo‘lishi kerak; 
amartizatorda, devor oldida zarba mashqi. 
4.
Tennis to‘pini yugurib kelib sakrab to‘r ustidan tashlash. 
5.
Rezina amartizatorga mahkamlangan to‘pga sakrab zarba berish: joydan va yugurib kelib. 
6.
shtativga o‘rnatilgan to‘pga to‘r ustidan zarba berish. 
7.
Uchib borayotgan to‘pga zarba berishni o‘zlashtirish. To‘pni turli balandlikda irg‘itib va 
bosh ustidan: joyda turib va sakrab. SHu mashq juftlikda to‘p uzatishdan. 
8.
“To‘p otish moslamasidan (pushka) yo‘naltirilgan to‘pni to‘r ustidan zarba berish: to‘p turli 
balandlikda otiladi. Agar bunday moslama bo‘lmasa, to‘pni sherik yoki trener tashlab beradi. 
9.
To‘p uzatishdan xujum zarbasi. 
1.
4, 2, 3-nchi zonalardan xujum zarbalari –to‘pni uchish yo‘nalishi yugurib kelish 
yo‘nalishiga mos bo‘lishi kerak: 4-nchi zonadan 5-nchi zonaga, 2-nchi zonadan 1-nchi zonaga 
(diagonal bo‘ylab). To‘p uzatish avval yaqin zonadan o‘rta balandlikda, past balandlikda, to‘rdan 
uzoqroq, to‘p uzatish xujumchiga teskari (orqa bilan) tugan holatdan, uzun to‘p uzytish, orqa 
zonalardan. 
2.
YOn chiziqlar bo‘ylab: 4-nchi zonadan 1-nchi zonaga, 2-nchi zonadan 5-nchi zonaga. To‘p 
uzatish yo‘nalishi 1-nchi mashqdagidek. 

---

111 
3.
Aniq xujum zarbalarini bajarish. Nishonlar qo‘llaniladi, maydon zonalari belgilanadi. Avval 
zarbalar sekin va to‘p tushirish joyi kattaroq. Keyin zarba kuchi orttirib boriladi, to‘p tushirish joyi 
esa toraytirib boriladi.