O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

. 

---

108 
 

---

109 
Rasm 39.
31
 
 
Muayyan uchrashuvda xujum harakatlari samaradorligi. 
2.
Raqib to‘siqlarining joylashishi, jumladan zaif qobiliyatla to‘siqchini. 
3.
Xujum qilish uchun qulay joy tanlash, xujumchi qanday uzatilgan to‘pdan zarba 
berish. 
4.
Bog‘lovchi va xujumchi o‘yinchilar oralig‘ini e’tiborga olish. 
5.
to‘p uzatish to‘rga nisbatan qanday burchakda amalga oshiriladi (to‘r bo‘ylab, 
maydon orasidan). 
6.
Bog‘lovchi o‘yinchi qiyin va noqulay vaziyatlarda to‘pni yaqin turgan xujumchiga 
uzatishi esda tutilmog‘i lozim. Maydonga oxiridan (3m. va undan ortiq) to‘p uzatilganda, uni 
maksimal aniqlikda amalga oshirish xujum samaradorligini oshiradi. 
7.
Har doim birgina xujumchiga to‘p uzatilmaslik. 
8.
sun’iy ravishda o‘z harakatini murakkblashtirmaslik, masalan, joydan uzatish qulay 
bo‘lganda, to‘pni sakrab uzatmaslik. 
Bunday xususiyat birinchi to‘pni uzatishda ham, to‘p qisqa irg‘itib uzatishda ham muhim rol 
o‘ynaydi. 
To‘pni “birdan xujumga uzatish” odatda qata xujum uyushtirishda, vaziyatdagi o‘yinni oxiriga 
etkazishda qo‘llanadi. Kamdan-kam bunday chora to‘pni qabul qilishda qo‘llanadi, qo‘llansa ham 
oddiy to‘p kiritishda qo‘llaniladi. “Irg‘itib to‘p uzatish” (otkidka) bu asosan sakrab ijro etiladigan 
usul. Bu birinchi uzatilgan to‘pdan zarba berishga o‘xshash. Ushbu usulning maqsadi – bu xujum 
zarbasini to‘siqsiz ijro etish imkoniyatini yaratish uchun qo‘llanadi, yoki bitta to‘siq hamda betartib 
qo‘yiladigan to‘siqlarga qarshi qo‘llaniladi. Mazkur usul favqulotda xujum qilish sharoitini yaratish 
uchun foydalaniladi. Qisqa balandlikda to‘pni irg‘atib uzatish samaradorligi to‘p uzatuvchini zarba 
berish taqlidi ishonchli bo‘lsa va to‘p uzatish oxirgi fursatda ijro etilishi bilan bog‘liqdir. 
Muxokama etilayotgan usulni ijro etishga mo‘ljallangan individual taktik harakatlarga 
chalg‘ituvchi harakatlar yordamida yoki “berkitib” to‘p uzatish usullari kiradi. O‘yinchi o‘zining 
dastlabki harakatlari bilan to‘pni muayyan bir zonaga yo‘naltirishni ishonchli taqlid qilib, oxirgi 
fursatda to‘pni qarama-qarshi tomonga uzatish kerakki, u to‘p yaqin tuogan xujumchiga uzatildi – 
deb ishonsin, lekin so‘ngi fursatda to‘p qarama-qarshi joyda turgan xujumchiga uzatilishi kerak. 
Xujum zarbalarini ijro etishdaqo‘llaniladigan individual taktika shundagina muhimki, qachonki 
xujumchi o‘z harakat usullarini o‘zi tanlash imkoniyatiga ega bo‘lsin. 
Qarorni qabul qilish va uni ijro etish samaradorligi o‘yinchining texnik mahoratiga bog‘liqdir. Bu 
borada, albatta, vaziyatni baholash, raqib o‘yinchilari harakatlari va ularning taktik rejalarini to‘g‘ri 
xis qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Buning o‘yinchida ko‘rish kengligi (pereferik ko‘rish), 
diqqatni jamlash va to‘g‘ri qaror qabul qilish pirovard samaradorlikni oshiradi. Xujum qilishda 
to‘pni to‘siq “teshigidan”, u yoki bu yonidan va to‘pni to‘siqqa urib maydon tashqarisiga chiqarib 
yuborish qobiliyati hal qiluvchi rolni o‘ynaydi. Raqibning oldingi chiziq o‘yinchilari himoyasini 
barbod qilish (to‘siqda, qo‘riqlashda, orqa chiziq himoyasi) uchun o‘yinchilar kuchli yoki sekin 
aniq, uzoq va yaqin oraliqlardan zarba berishlari ma’qul bo‘ladi. To‘p uzatuvchi o‘yinchi ham shu 
usullarga mos bo‘lgan qarorni ijro etishi talab qilinadi. Har bir o‘yinchi baland, past, tezkor, o‘ta 
qisqa, uzun uzatiladigan to‘plardan zarba berishni, zarba berganda ham to‘pni keskin o‘zgaruvchan 
31
Teri Clemens, Jenny McDowell. The volleyball drill book//125 technical and tactical drills/American volleyball 
coaches association.2012.-239s