O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

O‘spirinlik davri
. O‘spirinlik davri ikkiga bo‘linadi ilk o‘spirinlik va o‘spirinlik. Ilk 
o‘spirinlik davri 15-18 yoshlarni qamrab oladi. Bu kollej va litsey talabalari hisoblanishadi. 
O‘spirinlik davri talabalik davri hisoblanadi 19-23yoshlarni qamrab oladi. Ilk o‘spirinlik davri katta 
hayot ostonasida turgan yoshlar hisoblangani uchun ulardagi eng katta motivlardan biri bu kasb 
tanlash motivi hisoblanadi. Bu davrda mehnat faoliyati ustunlik qiladi. O‘spirinlik davriga kelib 
mustaqil hayotga qadam tashlanadi, buning natijasida har bir yoshda umr yo‘ldoshi tanlash vazifasi 
ustunlik qiladi. Bunda har motivlar asosida umr yo‘ldoshi tanlanadi. 
Etuklik davri
. Etuklik davri uch bosqichga bo‘linadi: yoshlik, birinchi bosqichi va ikkinchi 
bosqichi. Yoshlik davri 23-28 yoshlardan iborat bo‘lib, bu davrning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri 
ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida kamolga erishgan shaxs sifatida faol ishtirok etish va ishlab 
chiqarishda mehnat faoliyatini amalga oshirishdan iboratdir. Etuklik davrining birinchi bosqichiga 
28-35 yoshlar kiradi etuklik davrida odam o‘zining barcha kuch-quvvati, qobiliyati, aql-zakovati, 
ichki imkoniyatlarini o‘z kasbiga, ijtimoiy faoliyatiga, jamoat ishlariga to‘la safarbar qila oladi. 
Etuklik davrining ikkinchi bosqichi 36-55 (60) yoshlardagi erkak va ayollarni o‘z ichiga oladi. 
Etuklik davrining ikkinchi bosqichida qarilik alomatlari ko‘proq o‘rin egallaydi, uning boshlanish 
nuqtasi 45-50 yoshlardir. Lekin odamlarning o‘ziga xos xususiyatlariga ko‘ra bu, chegara turlicha, 
masalan, bu bir kishida 60 yoshda, boshqa birida esa 70 yoshda bo‘lishi mumkin.
Psixogerantologiya keksalik davri
. Keksayish davriga 61 (56) -74 yoshli erkak va ayollar 
kiradi. Bu davrdagi kishilar, xilma xil xususiyatlari, shaxslararo munosabatlari bilan boshqa yosh 
davrdagilaridan ajralib turadi. Mazkur yoshdagilarni shartli ravishda ikkiga ajratish mumkin: 
a)mutlaqo iste’foga chiqqan, ijtimoiy faol bo‘lmagan erkak va ayollar, b)nafaqaxo‘r erkan va 
ayollar, lekin ijtimoiy hayotning u yoki bu jabhalarida faoliyat ko‘rsatayotgan keskasik alomatlari 
bosayotgan odamlar.

---

142 
Keksayish davrida biologik organlarning zaiflashuvi psixik jarayonlarning ham o‘zgarishiga 
olib keladi. Ruhiy keksayish alomatlari ayollarda ertaroq paydo bo‘ladi. 
Keksalik davri
. Keksalik 75-90 yoshdagi erkak va ayollar kiradi va bunday odamlarning 
boshqa yosh davrlaridagi odamlardan keskin farqlanadigan xususiyatlari yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Keksalarni jismoniy va aqliy faollikka moyil hamda passiv turmush tarziga ko‘nikkan 
qariyalar guruhiga ajratish mumkin