O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

farazdir. 
3 – fraza. Operativ ta’rif – iizlanishda o’zgaruvchanlikni aniqlashdagi protseduralarning 
bayonotidir. 
4 – fraza. Nusxa ko’chirish – dastlabki topilmaning boshqa qatnashuvchilarga va 
sbaroitlarga ifodalashini ko’rish uchun odatda har xil qatnashuvchilarning har xil holatlarda 
tadqiqotni mohiyatini takrorlashdir. 
5 – fraza. Amaliy ish – Bir insonning universal nuqtai nazari oshkor qilish ustida 
o’qishini kuzatish uslubi. 
Ilmiy metod – savol berishda va tabiatni javobini kuzatishdagi o’z xatosini to’g’rilash 
jarayoni. 

---

59 
1. Izlanish va kuzatuvlar. Masalan: O’quv materialini oldin (a) tunda yetarli uxlagan 
insonlarga yoki (b) tunda kam uxlagan insonlarga bering, so’ngra xotirani tekshirib ko’ring. 
2. Qabul qil, inkor qil yoki takrorla. 
3. Nazariyalar. Masalan: Uyqu xotirani o’stiradi. 
4. Olib kelmoq 
5. Gipotezalar. Masalan: Uyqusi o’chib ketkanda odamlar o’tkan kungida narsani 
kamroq eslashadi.
Psixologlar qanday qilib savol va javob berishadi? 
Psixologlar o’zlarining ilmiy pozitsiyalarini ilmiy metod ya’ni kuzatuv va analizlar orqali 
fikrlarni o’rganib chiqish jarayoni bilan qurollantiradilar. 
6
 
 
3.
 
Kasbning psixologik klassifikatsiyasi. 
 
E.A. Klimov
tomonidan «kasblarning to’rt xil daraja»si taklif etilgan. 
Birinchi
daraja
ga mehnat ob’ekti tizimini inobatga olib, 
besh xil
toifadagi kasblar 
kiritilgan: 
1)
inson → tabiat
(I – Ta) – botanik, veterinar, bioinjener, ...; 
Bu tipga mansub kishilar o’simliklar, hayvon 
organizmlari, mikroorganizmlar va ularning paydo 
bo’lish shart – sharoitlarini o’rganishga yo’nalgan 
bo’ladi. SHuningdek, bu tipga mansub kasb 
sohiblarining mehnat faoliyati jonli va jonsiz tabiatni 
o’rganish, o’simliklar va hayvonlarni parvarish qilish, 
ular bilan profilaktika va davolash ishlari bilan bog’liq 
bo’lib, bularga: mikrobiolog, geolog, polizchi, ornitolog, 
zootexnik, veterinar, ekolog, agroximik, meliorator, 
o’rmonchi va boshqalar kiradi. 
2)
inson → texnika
(I – Te) – ishlab chiqarish stanoklarini boshqaruvchi, haydovchi, 
slesar, kashfiyotchi, injener, ...; 
Qiziqishlar ob’ektining asosi jonsiz texnikaga 
yo’nalgan shaxslar. Ushbu tipga mansub kasb 
egalarining faoliyati texnik vositalarni yig’ish, montaj 
qilish va tuzatish ishlariga qaratilgan bo’lib, bularga: 
gazoelektro payvandlovchi, tokar, injener, konstruktor, 
slesar, montajchi, haydovchi, mexanik, mashinist, 
texnolog va boshqalar kiradi 
3)
inson → inson
(I – I) – psixolog, o’qituvchi, vrach, rejissyor, ...; 
6
David G. Myers. Psychology. Tenth Edition // Hope College Holland, Michigan. – NY.: Worth Publishers, 2013. – P. 
24 

---

60 
Qiziqishlar ijtimoiy institutlar, sotsium (katta va 
kichik guruhlar)ga yo’nalgan shaxslar. Mazkur tipga 
mansub kasb egalarining faoliyati shaxslararo munosabatlar 
tizimiga asoslangan bo’lib, bularga: vrach, hamshira, 
feldsher, o’qituvchi, psixolog, sotsiolog, referent, menenjer, 
sotuvchi, ofitsiant, ekspeditor, yurist, izquvar, militsioner 
va boshqalar kiradi. 
4)