O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 

---

103 
PSIXOLOGIYA
IJTIMOIY GUMANITAR
tarix, 
arxeologiya
falsafa
sosiologiya
madaniyatshu-
noslik
tilshunoslik
(lingvistika)
pedagogika
huquqshunoslik
ma’naviyat
dinshunoslik
TABIIY, ANIQ VA 
TEXNIKA
anatomiya
biologiya
fiziologiya 
tibbiyot 
oliy 
matematika
statistika
ehtimollar 
nazariyasi
ergonomika
IQTISODIYOT
iqtisodiyot 
nazariyasi
menejment
marketing
kibernetika
modellashlash-
tirish

---

104 
10
 
ma’ruza. Psixologiya fanining metodlari. 
Reja: 
1.
Psixik jarayonlarning shakllanishi va hukm surishini tekshirishning ob’ektiv 
metodlari.
2.
Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulini tahlil qilish psixologiyaning metodlari 
sifatida.
1.
 
Psixik jarayonlarning shakllanishi va hukm surishini tekshirishning ob’ektiv 
metodlari 
Jahon psixologiyasi fanidan xulq atvor, muomala va faoliyat muvaffaqiyatini ta’minlovchi 
omillarning eng muhimi tariqasida insonning emotsional hayoti yotishi aksariyat nazariyotchi 
psixologlar tomonidan ta’kidlab o‘tiladi. Aniq izlanish predmetiga ega bo‘lgan har qanday fan o‘sha 
predmetining mohiyatini yoritish va materiallar to‘plash uchun maxsus usullar va vositalardan 
foydalanadi. Bu esa fanning metodlari deb yuritiladi. Metod – (yunoncha – metod – tadqiqot 
tekshirish) bilishning nazariy va amaliy o‘zlashtirish usullari yig‘indisi
20
.
Psixologiyaning metodlari qanday usul ekanligi ular boshqa usulllardan nimasi bilan farq 
qilishini tahlili qilish, kuzatish, suhbat, test, anketa, sahnalashtirish, olingan natijalarni qayta 
ishlash, sotsiometriya, langityud, egizak, eksperiment usullari haqida talabalarga bilimlar berish. 
Kuzatish usuli eng qadimiy usullardan biri hisoblanib, insonning psixologik holatlarini bilish 
jarayonlarini aniqlashda ishlatiladi, suhbat usuli asosan ikki va undan ko‘p insonlar jamosi bo‘lgan 
holatlarda ishlatilishi mumkin. Test usuli aqliy jarayonlarni, psixologik holatlarni, individual 
psixologik xususiyatlarni aniqlashda ishlatiladi. Test usuli individual va guruhiy qilib o‘tkazilishi 
mumkin, anketa usuli asosan ijtimoiy fikrlarni bilish uchun va ularning holatlarini tahlil qilishda 
ishlatiladi. Sahnalashtirish uchuli asosan yuridik psixologiya fanida o‘tkazilishi mumkin, langityud 
usuli uzluksiz usul bo‘lib bir ob’ektni bir necha yillar davomida o‘tkazilishi natijasida yuzaga kela 
va tahlil qilinadi. Sotsiometriya usuli guruh ichidagilarni fikrlarini bildirish uchun o‘tkaziladigan 
ob’ektiv usullardan biri hisoblanadi. sotsiometriya usulining eng yaxshi tomonlaridan biri bu 
guruhning fikri anonim tarzda olinganligi uchun guruh a’zolari o‘z fikrini hech ikkilanmasdan 
berishlari mumkin. Proektiv usul bu rasmlar orqali tahlil qilingan usullardan biridir. Bunda 
tekshiriluvchilarga rasm chizish taklif qilinadi. Rasmlar orqali uning individual psixologik 
xususiyatlari va affektiv holatlarini aniqlashimiz mumkin. Proektiv metodikalarga Uy, odam daraxt, 
Mavjud bo‘lmagan hayvon, Oila rasmi, Avtoportret kabi metodikalar kiradi. Eksperiment usuli bu 
psixologiya fanining eng qadimgi va ishonchli usullaridan biri hisoblanadi. Eksperiment usuli tabiiy 
eksperiment, laborotoriya sharoitidagi eksperimentlarga bo‘linadi.