O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

I.A. Karimov
Kasb psixologiyasi
- 
bu shaxsda kasbiy 
maqsadlarni tanlash, kasb egallash, 
mutaxassisning kasbiy rivojlanishiga 
doir qonuniyatlarni, shuningdek, shaxsning 
mehnatga layokatlilik darajalarini o’rganuvchi 
psixologiya fanidir 

---

29 
kasb egallash, mutaxassisning kasbiy rivojlanishiga doir qonuniyatlarni, shuningdek, shaxsning 
mehnatga layoqatlilik darajalarini o‘rganuvchi psixologiya fanining soxalaridan biridir, - deb aytish 
mumkin. 
Kasb psixologiyasining ob’ekti - shaxsning kasb bilan xamkorligi yoki o‘zaro bog‘likligidan 
iborat. Kasb psixologiyasi psixologiya fanining mustaqil soxasi bulib, u o‘zining tadqiqot predmeta 
va ob’ektiga ega. Shu jixatdan aynan u mehnat psixologiyasi, muxandislik psixologiyasi, yosh 
davrlari psixologiyasi va pedagogik psixologiya fanlarining ob’ekti va predmetidan farqlanadi. 
Kasbiy individuallikning ijtimoiy-psixologik asoslari haqida fikr yuritar ekanmiz, 
avvalambor, bu tarkibga professional rollar va shaxsning jamiyatda egallagan professional nufuzi 
kiritiladi. Ushbu tarkibning boshqa bir asosiy komponenti – bu kasbiy-shaxsiy sifatlar namoyon 
bo‘lishi hisoblanib, ular orasida ijtimoiy-psixologik xarakter kasb etadigan va shaxslararo (ijtimoiy) 
munosabatlar tizimida namoyon bo‘ladigan: muloqotga moyillik, mas’uliyat, xayrixohlik, 
talabchanlik, muvozanatlilik, prinsipiallik, o‘zini o‘zi nazorat 
qilish va boshqara olish kabi qator xislatlar ustuvorlik qiladi.
Ma’lumki birinchi prezidentimiz I.A. Karimov 
tomonidan 
ilgari 
surilgan 
yuksak 
ma’naviyatli shaxsni shakllantirishga qo‘yiladigan talablar 
majmuining tarkibiy qismi sifatida kasbiy mahorat belgilangan. 
Xar qanday kasb faoliyati real shart-sharoitlarda, turli usullarda va turlicha kurinishlarda 
namoyon bo`ladi. Qilinayotgan xar bir xarakat ma’lum narsaga – predmetga qartilgani uchun xam, 
faoliyat predmetli xarakatlar majmui sifatida tasavvur qilinadi.
Kasb faoliyatining va uni tashkil etuvchi predmetli xarakatlarni aynan nimalarga 
yo`naltirilganligiga qarab, avvalo tashqi va ichki kasb faoliyati farqlanadi. Tashqi kasbiy faoliyat 
shaxsni o`rab turgan tashqi muxit va undagi narsa va xodisalarni o`zgartirishga qaratilgan faoliyat 
bo`lsa, ichki kasbiy faoliyat birinchi navbatda aqliy faoliyat bo`lib, u sof kasbiy psixologik 
jarayonlarning kechishidan kelib chiqadi.
Hozirgi kunda yoshlarni kasb va kasbga 
yo‘naltirishdan maqsad o‘sib kelayotgan barkamol 
avlodni kasblar buyicha ongli ravishda tanlashga 
tayyorlash. 
Yosh avlodni ongli ravishda kasb tanlashga 
yo‘nallash yoshlarning kasbni erkin va mustahkam 
tanlashlari uchun mustaqil zamin yaratuvchi ilmiy-amaliy tizim sifatida qarash lozim. Bu shaxsning 
ma’naviy, aqliy, mehnat, estetik va jismoniy tarbiyasi, ya’ni birga ta’lim muassasalaridagi o‘quv-
tarbiya jarayoni uzviylikda amalga oshiriladi.
K.Farrenning shaxs yashovchanlik sifatlariga quyidagi ko‘rsatkichlarni kiritadi:

Shaxs xususiyatlariga munosib kasb tanlash.

Bajarayotgan ishga qo‘yilgan talablarga yuqori darajada tayyorlik.

Hayoti davomida talim olish va o‘rganishga tayyorlik.

Madaniyligi, o‘zga kishilar qadr-qimmatini, farqlarini qabul qila bilish.

Kompyuter va axborot texnologiyalaridan foydalanishni bilish.

Bir necha sohalarda kasbiy mahoratni namoyish qila 
olishi.

Yangi loyihalar taqdim qilish tashabbusiga ega 
bo‘lish.

Ishda hamkasblar bilan hamkorlikda ishlash 
ko‘nikmasiga egaligi.