O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti

Оиланинг ижтимоий мақомини белгиловчи ҳолатлар

№	Муҳим ҳолатлар	Уларнинг моҳияти
1.	Оиланинг ижтимоий-иқтисодий даражаси	Оиланинг моддий ҳолатини белгилаб, бу оила даромадлари, турмуш даражаси, моддий жиҳатдан тўкинлигини ифодалайди (оиланинг даромади юқори, ўртача ва паст бўлиши мумкин)
2.	Оиладаги ижтимоий-руҳий ҳолат	Оилада соғлом ёки носоғлом психологик муҳит мавжудлигини англатади; оиладаги соғлом психологик муҳит оила аъзоларининг бир-бирлари билан яқинликлари, ўзаро ҳамкор, ҳамфикр ва тенг ҳуқуқли эканликларини англатса, носоғлом психологик муҳит эса, аксинча, оилада жанжал-низоларнинг кўплиги, оила аъзоларининг бир-бирларига нисбатан меҳрли, оқибатли эмасликларини кўрсатади
3.	Оиланинг ижтимоий-маданий даражаси	Оила аъзоларининг ахлоқи, атрофдагилар билан муносабати, маълумотлилик даражаси, касб ёки ҳунар эгаси эканликлари, оиланинг муайян анъанага эгалиги, оила аъзоларининг қизиқишлари, маънавий эҳтиёжлари, маиший ҳаётни биргаликда ташкил этишларини ифодалайди
4.	Оиланинг вазифавий ҳолати (вазиятли-ролли мақоми)	Оилада ота-оналар, фарзандларнинг ўзларига яраша вазифалари мавжудлигини, уларнинг меҳнат тақсимотидаги иштироклари, оила хўжалигини ташкил этишдаги иштирокларини белгилайди

Бизнинг фикримизча, юқорида кўрсатилган муаллифларнинг фикрларига қўшилган ҳолда оиланинг ижтимоий мақомини белгиловчи яна бир жиҳатни келтириб ўтиш мақсадга мувофиқдир. У қуйидаги жиҳатдир: оиланинг таркибий тузилмаси – оила аъзоларининг сони, таркибий тузилмаси (ота-она, фарзандлар, оиланинг кекса авлод вакиллари ва б.қ. Аъзолари (амма-холалар, тоға-амакилар, жиянлар ва ҳ.к.) Унинг ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий-руҳий ҳамда ижтимоий-маданий даражаси, шунингдек, вазифавий ҳолатига ҳам ўз-ўзидан таъсир ўтказади. Таркибига кўра оиланинг меҳнатга лаёқатли аъзоларга эгалиги унинг иқтисодий фаровонлигига ўз таъсирини ўтказса, оиладаги жамики аъзоларнинг руҳан бир-бирларини қўллаб-қувватлашлари, ҳаётий ёндашувлари ҳамда мавжуд тажрибалари ёш авлоднинг ижтимоий мослашув қобилиятини ривожлантиришга хизмат қилади. Айни ўринда шуни ҳам қайд этиш лозимки, икки ёки кўп бўғинли оилаларда бир бўғинли оилаларга нисбатан фарзандлар тарбиясини ташкил этиш имкониятлари кўп. Чунки бу каби оилаларда ҳар бир боланинг тарбияси, жисмоний, руҳий ва маънавий-ахлоқий камолоти учун бир неча шахслар бирдек жавобгар саналади. Қолаверса, оила шароитида ҳар бир аъзонинг хатти-ҳаракати фарзандлар учун намуна, ибрат бўлиб хизмат қилади. Шу сабабли икки ёки кўп бўғинли оилаларда ҳар бир аъзонинг ўз хатти-ҳаракатлари, муомаласи, юриш-туришини назорат, таҳлил қилиб ҳамда баҳолаб бориши мақсадга мувофиқдир.