O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta mahsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-pedagоgika instituti

Funksiyalarda о‘zgaruvchilar statusi. 
Funksiya 
parametrlarining 
rо‘yxatida 
kо‘rsatiladigan parametrlir 
lokal 
о‘zgaruvchilar bо‘lib funksiya chaqirilganda ularning о‘rniga qо‘yiladigan qiymatlarni olib 
о‘tish uchun xizmat qiladi. 
Quyidagi misolni kо‘raylik. Taxrirlagich oynasida 
2
2
u
x
z


 
ifodani hisoblovchi 
ikki о‘zgaruvchili (x va u) fun funksiyasi hosil qilingan (2-rasm). 
2-rasm. Funksiyani hosil qilish 
• Dasturda 
x
va 
u
о‘zgaruvchilar 
fun(x,u) 
funksiyaning parametrlari bо‘lganliklari 
sababli, ular lokal о‘zgaruvchilardir. Funksiya qobig‘idan tashqarida ularga nol qiymatlar 
berilgan. Agar funksiya qobig‘ida 
fun(2,3)
ning qiymati hisoblanadigan bо‘lsa ularga 
x=2
va 
u=3
qiymatlar beriladi. Shuning uchun natija 
z=13
bо‘ladi. Lekin funksiyaning 
qobig‘idan chiqqandan keyin 
x
va 
u
о‘zgaruvchilar о‘zlarining dastlabki nolga teng bо‘lgan 
qiymatlarini oladilar. Shunday qilib, ushbu о‘zgaruvchilar о‘z qiymatlarini funksiya 

---

parametrlarining qiymatlariga faqat lokal tarzda - funksiya qobig‘ining ichidagina 
о‘zgartiradi. 
Har qanday funksiya qobig‘ida aniqlangan о‘zgaruvchi singari z о‘zgaruvchi ham 
lokal о‘zgaruvchidir. Dastlab uning qiymati aniqlanmagan bо‘ladi. Funksiyaning ichida u 
z=13
qiymatni qabul qiladi. Funksiyadan qaytgandan keyin funksiyada qо‘llanilganligiga 
qaramasdan, 
u
noaniq bо‘lib qoladi. Agar 
z
ni chiqarishga harakat qilinsa komandalar 
oynasida xatolik tо‘g‘risida axborot hosil bо‘ladi. Bunga ishonch hosil qilish uchun 
quyidagi misolni kо‘raylik: 
Taxrirlash oynasida funksiya kiritamiz 
function z=fun(y,x) 
z=x
^
2+u
^
2 
na uni saqlaymiz. Komandalar oynasidan uni ishga tushiramiz 
>> fun(2,3) 
z = 
13 
ans = 
13 
>> z 
??? Undefined function or variable 'z'. 
Funksiyadagi hamma amallar bajarilgandan keyin, ya’ni funksiya faylining oxiriga 
yetilgandan keyin funksiyadan qaytiladi. Funksiyada shartli operatorlar, sikllar yoki ulab - 
о‘zgichlar ishlatilganda funksiyaning ma’lum joyidan qaytish zaruriyati hosil bо‘lishi 
mumkin. Buning uchun 
return
komandasi xizmat qiladi. Har qanday holda ham funksiya 
chiqish parametrining qiymatini qaytaradi. Yuqoridagi misolda 
z
о‘zgaruvchisi chiqish 
parametri bо‘lib hisoblanadi.