O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

COOH
) bo’ladi. Ular tarkibida , bundan 
tashqari, fenol va spirt gruppalari (
OH
) xamda metaksil gruppa (
OCH
) ham bo’ladi. Gumin 
kislotalar yadrosida benzol xalqalari bor, Ya’ni bu kislotalar aromatik birikmalar gruppasiga kiradi. 
Gumin qislotalar bir valentli natriy, kaliy va ammoniy kationlari bilan birikib, suvda yaxshi eruvchi 
tuzlar hosil qiladi hamda ikki valentli 
Ca
va 
Mg
, shuningdek uch valentli 
Fe
va 
AI 
bilan birikib, 
suvda erimaydigan tuzlar hosil qiladi. Gumin kislotalar manfiy zaryadlangan kolloid moddalar 
singari, eritmalardagi kationlarni singdirib olish hossasiga ega. Gumin kislotalarining singdirish 
sig’imi 170 dan 590 mg/ekv gacha bo’ladi. 
Kren va apokren kislotalar (fulvo kislotalar) gumin kislotalarning kuchsiz ishqor eritmasidan 
cho’ktirib olinganidan sо’ng filtratni avval bariy, sо’ng’ra ammoniy karbonat angidridi bilan ishlash 
orqali ajratib olinadi. 

---

62 
I.V. Tyurin fikricha, kren va apokren kislotalar azot saqlovchi oksikarbon kislotalar 
gruppasiga kiradi. 
M.M. Kononova ma’lumotlari bo’yicha kren va apokren kislotalarning elementar tarkibi 
turli tuproqlarda bir xil emas. 
Gumin kislotalarga qaraganda fulvokislotalar tarkibida uglerod bilan azot kamroq, kislorod 
esa qo’proq, shuninngdek fulvokislotalar to’rt asоsli gruppaga kiradi va singdirish sig’imi xiyla 
yuqoridir (100 gramm tuproqda 350 mg/ekv ga teng). M.M. Kononovaning keyingi vaqtdagi 
asarlarida shunday takribiy fikr ilgari suriladi: dasht tuproqlaridagi fulvokislotalar podzol va laterit 
tuproqlardagi fulvokislotalardan farq qiladi va ularda kren hamda apokren kislotalar bo’lmay, balki 
gumin kislotalarning qandaydir oddiy formalaridan iboratdir. 
Turli tuproqlar organik moddalari tarkibidagi fulvokislotalarning element tarkibi 
15-
jadvalda keltirilgan.