O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

D)
0,25-0,5 mm. 
3.1.8.
Fizik qum deb qanday o’lchamdagi zarrachalarga aytiladi? 
A)
0,001 mm dan kichik;
B)
0,01 mm dan kichik; 
C)
0,01 mm dan katta;
D)
0,01-0,001 mm. 
3.1.9.
Fizik loy deb qanday o’lchamdagi zarrachalarga aytiladi? 
A)
0,001 mm dan kichik;
B)
0,01 mm dan kichik; 
C)
0,01 mm dan katta;
D)
0,01-0,001 mm. 
2-ASОSIY SAVOL 
TUPROQNING GRANULOMETRIK TARKIBINI O’RGANISH USULLARI 
2-asоsiy savolning bayoni: 
Tuproq paydo qiluvchi jinslar va tuproqdagi turli katta kichiklikdagi zarrachalar miqdoriga 
ko’ra dala sharoitida tuproqning morfologik belgilarini o’rganish jarayonida va labarotoriya 
sharoitida taxlil qilish orqali mexanik tarkib aniqlaniladi. 
Dala sharoitida qo’l bilan ushlab ko’rish orqali quruq holatda va ho’l holatda shnur qilib 
o’rib qo’riladi. Shnur qilib ko’rilganda sоchma va yopishqoq qum qumloq tarkibli tuproqlarda 
zarrachalar bir-biri bilan yaxshi birikmaydi. Yengil, o’rta qumoqlarda shnur hosil bo’lib har xil 

---

46 
yoriqlar paydo bo’ladi. Og’ir tuproqlarda aylana hosil bo’lib yoriqlar miqdori juda kam bo’ladi yoki 
bo’lmaydi. 
Labarotoriya sharoitida tuproqni mexanik tahlil qilish usulida jinslarni fraktsiyalarga 
ajratishda turli qonuniyatlarga asоslaniladi: 
1)
Teshiklari diametri turlicha bo’lgan elakda elash.
Bu usul quruq namunalarda diametri 
0,25 mm gacha bo’lgan fraktsiyalar uchun, xo’l namunalarda esa diametri 0,1 mm gacha bo’lgan 
fraktsiyalar uchun qo’llaniladi. 
2)
Tinch turgan suvda loyqalatish yo’li bilan cho’ktirish.
3) Turlicha kuch bilan chayqatilgan suvda loyqalatish.