O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi buхоrо muhаndislik-tехnоlоgiya instituti

SOVUNLANISH SONI
– (S/S) 1 gr yog’ tarkibidagi erkin kislotalarini va 
glisteridlar bilan bog’langan yog’ kislotalarini neytrallash uchun sarf bo’ladigan 
kaliy ishqorining mg. miqdoriga aytiladi. 
Sovunlanish soning miqdori yog’ kislotasining molekulyar massasiga, 
neytrallanmaydigan moddalarga, erkin yog’ kislotalariga, mono va diglisteridlarga 
bog’liq. Yog’ tarkibida neytrallanmaydigan moddalar, mono va diglisterid ko’p 
bo’lsa sovunlanish soni pasayadi, erkin yog’ kislotalari va kichik molekulali 
kislotalar ko’p bo’lsa sovunlanish soni oshadi. Sovunlanish soni yog’ning 
oksidlanib buzilganligini ko’rsatkichi hisoblanadi. 
 
EFIR SONI
- (E. S.)- 1 gr yog’ tarkibidagi eterifikastiyalangan yog’ 
kislotalarini neytrallash uchun sarf bo’lgan kaliy ishqorining mg. miqdori. Efir 

---

69 
soni yog’ning kislotalari bo’lmasa, bunday yog’larda efir soni sovunlanish soniga 
teng bo’ladi. Yog’larni saqlash jarayonida, gidrolizlanishi va oksidlanishi sababli, 
efir soni kamayadi. 
Yog’lar tarkibidagi uchuvchan yog’ kislotalarini xarakterlovchi sonlar 
Reyxerta-Meyslya soni uchuvchan va suvda eruvchi kichik molekulali yog’ 
kislotalarini ( maslyannoy, valerianli, kapronoviy) miqdorini ko’rsatadi, u 1 N 
kaliy ishqorini uchuvchan sarfvchan va suvda eruvchi, 5 g yog’dan ajratib olingan 
miqdorini neytrallashga sarf bo’lgan miqdori bilan o’lchanadi. 
Maslali va kapron kislotalari sut yog’ida ko’p bo’ladi. 
 
POLENSKA SONI – 
uchuvchan
 
suvda erimaydigan yog’ kislotalarini 5 g 
yog’dagi miqdorini ko’rsatadi. Bu kislotalargakaprilov, pelariv kislotalari kiradi. 
U 0.1 n kaliy ishqorini uchuvchan va suvda erimaydigan, 5 g yog’dan ajratib 
olingan miqdorini neytrallashga sarf bolgan miqdori bilan o’lchanadi. Kaprilov va 
kaprin kislotalari kokos, pal’ma va sut tarkibida bo’ladi. 
Reyxerta-Meyel va Polense sonlari va miqdori yog’lar oksidlanganda 
oshadi. Bu ko’rsatkichlar asosan kokos va pal’ma yog’larida aniqlanadi. 
Yog’lar tarkibidagi to’yinmagan qo’shbog’larga xos bo’lgan ko’rsatkichlar 
YOD soni-100 g. yog’ga birikadigan yodning gr. miqdorini ko’rsatadi. Yod soni 
yog’ tarkibidagi to’yinmagan yog’ kislotalarining to’yinmaganlik darajasini 
ko’rsatadi. Yog’ tarkibidagi to’yinmagan yog’ kislotalari qancha ko’p bo’lsa, yod 
soni shuncha katta bo’ladi. Qiyin eriydigan yog’lar kichik, tez eriydigan yog’lar 
katta yod soniga ega. 
Yod soni yog’ning tozaligini ham belgilaydi. Yog’ni saqlash vaqtida 
oksidlanish natijasida yod soni kamayadi. Yod soni qancha katta bo’lsa yog’ning 
oksidlanishi shuncha tez buziladi va u saqlashga shuncha chidamsiz. 
VODORO SONI – 100 G. yog’ga birikadigan vodorod (soni) ning gramm 
miqdori 
bo’lib, 
bu 
ham 
yog’larning 
to’yinmaganlik 
(miqdorini) 
darajasiniko’rsatadi. Vodorod soni yod soniga nisbatan toyinmaganlik darajasini 
aniqroq ko’rsatadi. 
RODAN SONI – yog’larning to’yinmaganligini ko’rsatuvchi nisbiy 
ko’rsatkich bo’lib, ba’zi hollarda aniqlanadi. Rodan sonini aniqlash rodanning 

---

70 
organic radikalini yog’ kislotalarining to’yinmagan qo’sh bog’lariga tanlab ta’sir 
etishiga asoslangan.Misol uchun , olein kislotasi uchun rodan soni yod soniga 
teng, linolen kislotasi uchun rodan soni ½ qismiga teng. 
Rodan va yod sonlariga asosan yog’ kislotasi zanjiridagi ikkilamchi bog’larning 
joylashishini aniqlash mumkin. 
Yog’ tarkibidagi kislorod saqlovchi atom gruppalariga xos bo’lgan reakstiyalar.