O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi buхоrо muhаndislik-tехnоlоgiya instituti

II-BOB
Izlаnishlаr mаnbа, tаdkikоt vа tаjribаlаr usullаri. 
2.1. Izlanish manbasi 
Tajribalar uchun xom-ashyo sifatida uzum urugi va pamidor urug'idan 
foydanalindi. 
Xom ashyolarning tavsifi quyidagicha: 
Uzum boshog’ining 3-7 % qismini tagazi, 15-20 % qismini po’stlogi, 3-6 % 
qismini urug’i va 75-85 % qisminini mag’izli sharbat tashkil etadi. To’pon
miqdori uzum miqdorining 20-25 % ni tashkil etadi. To’pon tarkibida 30-40 % 
gacha uzum urug’i bo’ladi. 

---

44 
Tomat (pomidor) urug’lari
. Pomidordan pomidor sharbati, sous, tomat –
pyure va tomat-pasta ishlab chiqarishda chiqindi sifatida urug’, po’stloq, va meva 
etidan iborat to’ppa hosil bo’ladi.
Pomidorning turli xillarida 0,5 dan 8,0% gacha urug’ bo’ladi.
Yangi olingan to’ppa tarkibida katta miqdorda namlik mavjud. Bunday 
to’ppani juda qisqa vaqt saqlash urug’lardagi moyning keskin yomonlashuviga 
olib keladi.
Urug’lar to’ppani quritib va maydalab ajratib olinadi. Pomidor urug’larini 
kimyoviy tarkibi (%): suv – 7-8; lipidlar – 25-35; oqsil (Nx6,25) – 25-30; 
kelchatka – 16-25; kul - 2,4-3,0 dan tashkil topgan. 
Tomat urug’lari tekis oval shakliga ega bo’lib, qalin qobig’ga ega.
Urug’larning uzunligi 3 mm, kengligi 2, qalinligi 1,5 mm. Urug’larning absolyut 
massasi 1,0-3,5 g.
Pamidor urug’idan olingan moy ozuqaviy va texnik maqsadlar uchun 
ishlatiladi. Moysizlantirilgan urug’lar chorva mollariga ozuqa sifatida beriladi.
Pomidorga ishlov berilib, undan pomidor soki, souslar, pomidor qiyomlari 
va to’pon qoldiqlaridan pomidor pastasi olinadi, urug’ aralashmasi o’zining meva 
po’sti va keraksiz qoldiq mag’zi bilan ajralib turadi. 
Pomidor- itiuzumlar oilasiga mansub o’simlik (Lycopersicon) pomidorni 
0,5 dan 8,0 % gacha urug’, qolgan qismi 4-5 % ni tashkil etadi. 
Uning to’ponini saqlanish jarayoni davom etib tezlik bilan urug’ moyini 
saqlaydiganga olib boradi. Urug’ning to’ponidan ajratganidan keyin, ular 
quritiladi, maydalanadi va urug’ bo’linib, pomidor po’sti maydalanadi. 
Pomidor urug’ining kimyoviy tarkibi % : suv 7-8, lipidlar 25-30, oqsil 25-
30, stellyuloza 16-25, kul 2,4-3,0. 
Pomidor urug’ining maxsus ajratilgan to’po’ni olingan – keng g’ijimlangan 
strukturasi bilan tushuntiriladi. 
Pomidor urug’i formasi yassi oval shaklida, qattiq qalin sheluxaga ega. 
Urug’ uzunligi 3 mm, kengligi 2, qalinligi 165 mm. Urug’ tarkibining massasi 0-
3,5 g. 

---

45 
Pomidor urug’idan olingan moy och-sariq rangdan qora-jigar ranggacha 
bo’ladi. Tadqiqotlardan yuqori tarkibli karotinoidlar qizil rangga ega. Ular o’tkir 
hidli va 0,8-1,0 % fosfolipidlarni saqlaydi. Pomidor moyi oziq-ovqat va texnik 
maqsadlarda ishlatiladi. 
Pomidor moyining zichiligi 15 C da 920-929 kg/m, suuyqlanish ko’rsatkichi 
20 C – 1,470-1,479. 
Ukraina oziq-ovqat instituti pomidor moyini tadbiq etdi va oziq-ovqat uchun 
kerakligini aytib o’tdi, kartoshka hamda sabzavotlarni qovurish uchun ishlatiladi.
Moyni oziqalik qiymati – 97 %. Bu moy to’yinmagan biologic aktiv yog’ 
kislotalari (34-53 %) linolev, 25-38 % olein, 15-18 % to’yingan yog’ kislotalar 
(9,5-12,5%). 
Qovun (cucumis mela) – oshqovoqlar oilasiga kiradigan bir yillik o’simlik. 
Mevaning madaniylashgan navlari turli-tuman bir yillik o’simlik. Mevaning 
madaniylashgan navlari turli-tuman shakllarda. Qovun mevasining keng oziq-
ovqat uchun kerakligini aytib o’tdi, kartoshka hamda savzavotlarni qovurish uchun 
ishlatiladi. Qovun mevasining qoldig’ urug’i moyga boydir.Urug’ yig’indisi 0,6-
2,0 % ni oshqovoq mevasidan tuzilgan. Ular uzun eliptik, uzunligi 0,921-1,60; 
kengligi 0,4-0.69 sm yoki krem rangda.Qovun urug’i oziqalik, och-sariq rangli 
bo’ladi.