O`zbekiston respublikasi оliy va o`rta махsus та’liм vazirligi bухоrо даvlat universiteti


Mutanosib bog`lanish va mazmunan mutanosiblik



Download 1,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/122
Sana31.03.2022
Hajmi1,8 Mb.
#520258
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   122
Bog'liq
hozirgi ozbek adabiy tili sintaksis

 
Mutanosib bog`lanish va mazmunan mutanosiblik. 
Shakliy – vazifaviy nuqtayi nazardan [WPm↔WPm] tipik ko`rinishli gaplarni 
mazmunan bir-birini taqozo etadigan, mazmunan mutanosib gaplardan keskin 
farqlash lozim. Qiyoslang:
1. Sobir kelsa, birga borardik.
2. Goh Sobir keldi, goh birga bordik.
3. Kim kelsa, o`zi boradi.
Birinchi gapda QG tarkibiy qismlarining o`zaro bog`lanishi har ikkala gapdagi 
kesimning xususiy shakli va xususiy ma‘nosi bilan ta`minlangan. Gaplar 
mutanosibligi QG tarkibidagi sodda gap kesimlarining shakl va ma`no xususiyatidan 
kelib chiqadi.
Ikkinchi gapda mutanosiblik kesim shakli bilan emas, balki juft bog`lovchi 
[goh...goh] yordamida ta`minlangan. Bu gap lisoniy qurilish mohiyatiga ko`ra 
[WPm,WPm]= QG qolipining hosilasi bo`lib, tenglanish bog`lovchi yordamida 
shakllangan. Mazkur fikrni quyidagi QGlar qatori tasdiqlaydi:
1.Sobir keldi, birga bordik.
2. Sobir keldi va birga bordik.
3.Sobir keldi, shuning uchun birga bordik. 
4.Sobir keldi-yu, birga bordik. 
5.Goh Sobir keldi, goh birga bordik. 
6.Na Sobir keldi va na birga bordik. 
Bu qatorda 5-6 gaplarda mazmunan bir-birini taqozo etish, 4-gapda 
keyingisini, 3-gapda oldingisini taqozo etish mavjud. Ammo bunday holat gap 
qurilishi bilan emas, balki bog`lovchilar mazmuni bilan bog`liqdir.
Yuqorida berilgan uchinchi misolimizga e‘tibor qaratish lozim:
Kim kelsa, o`sha boradi. 
Bu misolda ham gaplarning mazmunan bir-birini taqozo etishi, talab etishi, 
o`zaro aloqadorlik, mutanosiblik mavjud. Biroq bunda ham mutanosiblik gap 
kesimlarining shakli va ma`no xususiyatlari bilan emas, balki [kim...u(o`sha)...] 
nisbiy so`zlarining QG tarkibida o`zaro bog`lovchi vosita vazifasida kelishi bilan 
bog`liqdir. Zero ―Kim kelsa, o`sha boradi‖ gapi mohiyatan [WPm→WPm]=QG 
qolipining hosilasi bo`lib, mazmuniy mutanosiblik nisbiy olmoshlar bilan yuzaga 
chiqadi.

Download 1,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish