O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi bеrdаq nоmidаgi qоrаqаlpоq dаvlаt univеrsitеti

Magniy, kalsiy metatllari. Suvning qattiqligi va uni yo'qotish usullari D. I. Mendeleyev davriy jadvali ikkinchi gruppasi asosiy grup-pachasini berilliy, magniy va ishqoriy-yer elementlari (kalsiy, stronsiy, bariy, radiy) tashkil etadi.

Bular s- elementlar. Oddiy moddalar holida metallar hisoblanadi. Bu gruppachadagi elementlarning atomlari tashqi pog'onasida ikkitadan elektron bo'ladi. Ular bu elektronlarni berib, birikmalarida +2 oksidlanish darajasini nam0oyon qiladi. Gruppachadagi barcha metallar — kuchli qaytaruvchilar, lekin ular ishqoriy metallarga nisbatan kuchsizroqdir.

Elementning tartib raqami ortishi bilan elektronlar berishi osonlashadi, shu sababli elementlarning metallik xossalari kuchayib boradi. Ular ishqoriy-yer metallarda, ayniqsa, yaqqol namoyon bo'ladi.

Bu gruppachadagi metallar kimyoviy jihatdan ancha aktiv. Havoda oksidlanadi, bunda RO turidagi asosli oksidlar olinadi. Ularga R (OH)₂ turidagi asoslar muvofiq keladi. Asoslarning eruvchanlgi va asos xususiyati Be dan Ra ga tomon ortib boradi. Be (OH)₂ — amfoter birikma,

Xossalari jihatidan berilliy bilan magniy gruppachaning boshqa metallaridan birmuncha farq qiladi. Masalan, Be suv bilan reaksiyaga kirishmaydi, Mg faqat qizdirilganda, qolgan metaliar esa odatdagi sharoitda reaksiyaga kirishadi.

R + 2H₂O - R(OH), + H₂1

Berilliy, magniy va ishqoriy-yr metallar vodorod bilan umumiy formular RH₂ bo'lgan gidridlar hosil qiladi. Bu gruppachadagi metallardan eng katta ahamiyatga ega bo'lgani kalsiy va magniy hisoblanadi. Kalsiy ko'p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Uning Yer po'stiog'idagi umumiy miqdori 3,6% ni tashkil etadi. Tabiatda kalsiyning quyidagi birikmalari eng ko'p tarqalgan: kalsit minerali CaC0₃ (ohaktosh, marmar va bor qatlamlari ana shu tuzdan hosil bo'lgan), gips CaSO₄ • 2H₂O, angidrit CaSO₄. qalsiy fosfat Ca₃(PO₄)₂ holida apatitlar, fosforitlar va hayvon suyaklari tarkibiga kiradi. U tabiiy suvlarda va tuproqda ham bo'ladi.