O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

йук
ox
э
Q
Gct
Gct
Q




(17.7) 
bu yerda 
Q
e
– elektr toki o‘tganda elektr isitish moslamasidan ajralib chiqqan issiqlik miqdori, 
kJ/soat; 
G
– isitilayotgan qurilmada qayta ishlanayotgan maxsulot mikdori, kg/soat; 
s
- material 
solishtirma issiqligi, J/(kg

K); 
t

, t
ox
– materialning boshlang‘ich va oxirgi temperaturalari, 
0
S; 
Q
yo’q
– 
atrof muhitga yo‘qotilayotgan issiqlik miqdori, kJ/soat. 
(17.7) tenglamadan


йук
ox
э
Q
t
t
Gc
Q





(17.8) 
Isituvchi elementlar quvvati esa ushbu ifodadan aniqlanadi: 
3600
Q
N

(17.9) 
Nazorat savollari: 
1. Issiklik almashinish jarayoni deb nimaga aytiladi 
2. Issiqlik almashinish jarayoni qanday usullarda olib boriladi 
3. Issiqlik almashinish usullari 
4. Issiqlik almashinish jarayonini harakatlantiruvchi kuchi 
18-MAVZU. ISSIQLIKNING TARQALISH TURLARI. ISSIQLIK O‘TKAZUVCHANLIK. 
FUR‘E QONUNI. 
Reja: 
18.1. Issiqlikning tarqalishi usullari 
18.2. Issiqlik berish koeffistienti. 
18.1. Issiqlikning tarqalish usullari 
Issiqlik o‘tkazuvchanlik. Fure qonuni. Qattiq jismlarda issiqlik tarqalish jarayonini tajribaviy 
o‘rganish natijasida Fure (1768-1830) issiqlik o‘tkazuvchanlikning asosiy qonunini kashf etdi. Ushbu 
qonunga binoan, issiqlik o‘tkazuvchanlik orqali uzatilgan issiqlik miqdori dQ temperatura gradienti 
∂t/∂n vaqt dτ ga va issiqlik oqimi yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘lgan maydon yuzasi dF ga 
proporstional bo‘ladi, ya‘ni: 
(18.1) 

---

59 
(18.1) formuladagi proporstionallik koeffistient λ issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffistienti deb 
ataladi. Bu koeffistient jismning issiqlik o‘tkazish qobiliyatini xarakterlaydi va quyidagi o‘lchov 
birligiga ega: 
Issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffistienti issiqlik almashinish yuza birligidan (1m
2
) vaqt birligi 
davomida izotermik yuzaga normal bo‘lgan 1m uzunlikka to‘g‘ri kelgan temperaturalarning 1 K (°S) 
ga pasayishi vaqtida uzatilgan issiqlik miqdorini ifodalaydi. 
Jismlarning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffistienti uning tarkibi, fizik-kimyoviy xossalari, 
temperatura, bosim va boshqa kattaliklarga bog‘liq. Issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffistienti turli 
materiallar uchun quyidagi oraliqda bo‘ladi: 
gazlar uchun 0,005...0,5 Vt/(m·K); 
suyuqliqlar uchun 0,08...0,7 Vt/(m·K); 
issiqlik qoplama va kurilish materiatlari uchun 0,22...3,0 Vt/(m·K); 
metallar uchun 2,3...458,0 Vt/(m·K). 
Kimyo va boshqa sanoatlarda qo‘llaniladigan ayrim metallar issiqlik o‘tkazuvchanlik 
koeffistienti quyidagi qiymatlarga ega: legirlangan pulat – 14...23; qo‘rg‘oshin - 35; uglerodli pulat - 
45; nikel - 58; cho‘yan - 63; alyuminiy - 204; mis - 384; kumush - 458 Vt/(m·K). Sanoatda eng ko‘p 
qo‘llaniladigan metallar va suyuqliklar issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffistientlari 4.2 va 4.3- rasmlarda 
keltirilgan. 
Issiqlikning nurlanishi. Har qanday jism õzidan tõlqin uzunligining ma‘lum intervalida 
energiyani nurlatish qobiliyatiga ega. Nurlangan energiya boshqa jismga yutiladi va qaytadan 
issiqlikka aylanadi. Natijada nurlanish yõli bilan issiqlik almashinish jarayoni sodir bõlib, u õz 
navbatida nur chiqarish va nur yutish jarayonlaridan tashqil topadi. 
Õzaro parallel joylashgan, absolyut temperaturalari T1 va T2 bõlgan tekis qattiq jismlar 
õrtasidagi nurlanish orqali õtgan issiqlik miqdori quyidagicha aniqlanadi: