O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

kam roq issiqlik chiqaradi, chunki ularning tarkibida gidratlanish
vaqtida issiqlik chiqaradigan klinker o z m iqdorda boTadi. Bu
portlandsem entlar kam issiqlik chiqargani uchun ulam i betonning
yorilishidan xavfsiramay, betón konstruksiyalarda va yaxlit b etón
inshootlarida bem alol ishlatish m um kin.
Erkin ohak pussolan bilan toshqolli portlandsem ent tarkibida
boTm aganligi sababli ularning chuchuk suv ta ’siriga chidam liligi
229

---

y u q o r i. B u n d a n t a s h q a r i, s e m e n t g a q o 's h ilg a n m in e r a i
m oddalardagi qum tuproq u ch kalsiyli alyum inat bilan reaksiyaga
kirishib, u n i ikki kalsiyli alyum inatga aylantiradi. 3CaO • A120 3
ning m iqdori kam aytiriisa, pussolan portlansem entning sulfatli
suv ta ’siriga turg‘unligi orladi, chunki bunda 
«sement basillalari
»
n in g h o sil b o ‘lish eh tim oli kamayadi. Pussolan portlandsem ent-
larning korroziyasi haqida yuqorida gapirib o'tilgan. Shuning uchun
bu haqda batafsil t o ‘xtalm aym iz. A m m o bunday sem entlarning
m ahalliy sharoitga qarab boshqa turlari ham ishlab chiqarilgan.
Bularga 
gliyej
 va 
glinit portlandsementlar
 m isol bo'ladi.
M a ’lum ki, sizot suvlarga chidam li sem ent olish uchun maxsus
sulfatga ch id am li portlan d sem en t yoki od d iy portlandsem ent
tarkibiga faol minerai qo'shilm a q o‘shish kerak edi. Birinchisi 0 ‘rta
O siyo sharoitida o so n hal qilinsa, ikkinchisini am alga oshirish
ancha qiyin. Chunki bu yerda tabiiy cho'km a va vulqonlar natijasida
h o sil b o 'lg a n m inerai qo'shilm alar y o ‘q. 0 ‘rta O siyo sharoitida