O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

sodir bo'lishi m um kin.
H ajm iy o ‘zgarishlarning quyidagi turlari bor: sem ent xamiri
cho'kadi, sem en t-su v tizim ning tortilishi jarayoni ro‘y beradi,
hajm iy kengayishi, kirishishi va shishishi harorat ta’sirida hajmiy
o'zgarishlar sodir b o ia d i. Sem ent donalari o g ‘irlik kuchi ta’sirida
suvda c h o ‘kishi tufayli suv yuqoriga siqib chiqariiadi, sem ent
donalari esa a w a l yiriklari, s o ‘ngra maydalari t o ‘planib qoladi.
Sem en t aralashm alarining qatlam lanishi deb ataladigan bu xossa
betón konstruksiyalari m ustahkamligiga katta ta’sir qiladi; sem ent
xamiri (betonbop qorishm a) ning yuqorigi sersuv qatlamlarida,
qotganidan s o ‘ng u n ch alik m ustahkam b o ‘lm agan g'ovak —
sem enttosh (betón) hosil bo'ladi. Bunday qatlam lanish natijasida
to'ldirgich ostiga unchalik m ustahkam bo'lm agan va eng g ‘ovak
b o ig a n sem en ttosh qatlam i joylashadi. Shuning uchun betón
m exanik kuchlar ta ’sirida xuddi shu eng bo'sh yeridan buziladi.
Bundan tashqari b etón g ‘ovaklari va suv kirib m uzlab qolishi
tufayli uning sovuqqa chidam liligi, shuningdek, agressiv suyuq-
liklar ta ’sirida korroziyalanishga ch id am liligi ham kam ayadi.
Q atlam lanish natijasida betonning tem ir-betondagi armaturaga
yopishish m ustahkam ligi ham pasayadi, armatura simlari ustida
g ‘ovak sem en t-to sh hosil b o ‘lishi m um kin. Qatlam lanish jarayoni
k o ‘p davom etm aydi. Biroq c h o ‘kishning nisbiy m iqdori anchaga
(2 —3% gacha) yetadi.
S e m e n t aralash m alarin in g q a tla m la n ish (su vn in g ajralib
chiqish) darajasi sem entning suvni tutib tura olish qobiliyati va
sem ent xamiri (beton)dagi dastlabki suv m iqdoriga bog'liq.
S em en tn in g suv tutib tura o lish q ob iliyati o ‘z navbatida