O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

haroratda gidratlanib gidrosulfoalyuminat deb ataluvchi kom pleks
birikma 3CaO • A120 3 • 3CaSO4(30—32)H 20 hosil qiladi. Bu birikma
gidrosulfoalyum inatning yuqori sulfatli shakli deb ham ataladi.
U , odatda, C a(O H )2 ning to ‘yingan eritmasidan quyidagi reaksiya
b o ‘yich a hosil boTadi:
3CaO • A l20 3+ 3 C a S 0 3 • 2 H 20 + 2 5 H 20 -
3CaO • A120 3 • 3 C a S 0 4 • 3 1 H 20 .
Tabiatda uchraydigan bunday tarkibli mineral m odda 
ettringit
deb ataladi.
C a (O H )2 va kalsiy sulfatning past konsentratsiyalarida asosan
gidrosulfoalyuminatning bir sulfatli shakli hosil b o‘ladi. U k o‘pincha
4C aO • A120 3 • 13H20 bilan qattiq eritma hosil qiladi, uning for­
m ulasi quyidagicha:
3CaO • A120 3 • C a (O H )2 • 12H 20 .
Suvli eritmalarda kalsiy oksidning m iqdori 0,027 g/1 dan kam
b o ‘lsa , u c h su lfa tli sh ak ld agi g id ro su lfo a ly u m in a t barqaror
b o ‘lmaydi.
70— 110°C haroratda uch sulfatli shakldagi gidrosulfoalyuminat
a w a lg i suvning m iqdori 8 — 10 H 20 bo'lguncha degidratlanadi,
so'ngra bir sulfatli shakli va gips hosil b o ‘lguncha parchalanadi.
G idrosulfoalyum inatlarning ikkala shakli ham avtoklav ishlovida
(1 7 5—200°C) C 3A H 6, yarim m olekula suvli gips va angidrid hosil
qilib parchalanib ketadi. U ch sulfatli shakl magniy sulfat va ishqoriy
karbonatlar ta’sirida parchalanadi, am m o natriy va kalsiy xlor
tuzlarining eritm asida barqaror turadi. U c h sulfatli shaklning
zich lig i 1730 k g /m 3 (25°C haroratda), bir sulfatli form aning
zichligi esa 1950 k g /m 3 (20°C haroratda). Birinchisi k o ‘pincha
ninasim on k o ‘rinishdagi kristallar, ikkinchisi geksagonal plastin-
kalar holida hosil bo'ladi.
173

---