O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

C a (O H )2 ning eruvchanligini kamaytiruvchi eritmada ishqorlaming
borligi asosan 3CaO • 2 S i 0 2 • 3H 20 tarkibli gidrosilikatlarni hosil
qilishga im k on beradi. Bu birikma C S H (B ) guruhiga taalluqlidir.
Shu nin g u ch u n yaxshi kristallangan toberm orit C 5S6H 5 ham shu
guruhga kiradi.
A gar s e m e n t xam irida asosan 3C aO • 2 S i 0 2 • 3 H 20 h o sil
b o ‘ladi, deb farz qilsak, u holda C 3S ning suv bilan reaksiyasi
quyidagicha yoziladi:
2(3C aO • S i 0 2) + 6 H 20 = 3 C a O • 2 S i 0 2 • 3 H 20 + C a ( 0 H ) 2.
K o ‘rinib turibdiki, bu reaksiyada u ch kalsiyli silikat gidrolitik
parchalanish natijasida k o ‘p m iqdorda erkin kalsiyli gidrat oksid
h o s il b o ‘la d i. Bu gidrat s e m e n to s h n in g tark ibiy tu z ilish in i
o'zgartirish bilan birga, uning suvda yem irilishini tezlashtiradi.
B u h oln in g oldin i olish usuli quyida bayon etilgan.
C S H (B ) guruhidagi kalsiy gidrosilikatlar qatlam i kristallik
tarkibiy tuzilishga ega b o ‘lib, turli m iqdorda H 20 m olekulalarini
170

---

(2; 5; 1; 0 ,5 ) qator orasida ushlab turadi. Bu suv esa kristall
tekisliklari orasidagi b o ‘shliqdan bug'lanib ketishi va yana singib
kirishi mumkin. Natijada kristallik tur kirishadi va suv singib kirganda
shishadi. 2 —2,5 m olekula suvli gidrosilikatlar odatdagi va bir oz
harorat ko'tarilganida ham barqaror turadi. Harorat 100°C atrofida
b o ‘lganida gidrat suvning m iqdori bir m olekulagacha kamayadi,
harorat 250°C gacha ortsa, suv m olekulasi 0,5 qoladi. 4 5 0 —500°C
haroratda gidratning tarkibiy tu z ilish i o ‘zgarm asdan, gid ro-
silikatlarning t o ‘la suvsizlanishi boshlanadi. 700—800°C da t o ‘r