O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

Murakkab tarkibli portlandsem entning suv bilan birikishini
va y a n gi hosil b o ‘gan m ahsulotlarning sem ent fizik -m exan ik
xossalariga ta ’sirini aniq bilish uchun uning har bir kom ponenti
169

---

suv bilan reaksiyaga kirishishini ko'rib chiqib, s o ‘ngra murakkab
jarayon haqida t o ‘la tushunchaga ega b o ‘lishi mumkin.
A lit-k lin k e r d a A120 3 va M gO q o 'sh im c h a si b ilan birga
u ch r a y d ig a n C 3S n in g qattiq eritm asi suv b ilan reaksiyaga
kirishganda atrof-m uhitning haroratiga va kalsiy gidroksidning
konsentratsiyasiga b o g ‘liq holda turli gidrosilikatlar hosil qiladi.
Odatdagi harorat va C a(O H )2 ning eritmadagi konsentratsiyasida
C aO hisoblansa, uning m iqdori 0 ,0 5 — 1,1 g/1 gacha b o ‘lganda,
m a ’lum otlarga ko'ra, C 3S ning gidratatsiyasi tufayli kam darajada
k ristallan ga n o 'zg a r u v c h a n tarkibli C aO 0X, 5 • S i 0 2 • H 20 2 5_,
gidrosilikatlar h o sil b o ia d i. Eritmada C a (Ö H )2 ning k on sen -
tratsiyasi qancha kam b o ‘lsa, hosil b o ‘lgan gidrosilikatlarning
asoslig i sh u n ch a past b o'lad i. Bunday gidrosilikatlar B ogg —
C S H (B ) ko'rinishidagi u m u m iy form ula bilan yoki Teylor —
C S H ( l) bilan belgilangan.
Eritm ada C a (O H )2 ning konsentratsiyasi to'yingan va o ‘ta
t o ‘yingan, C a (O H )2 ning eruvchanligi oshadigan (ayniqsa, past
haroratda) darajaga yetganda (masalan, 10°C da CaO ning miqdori
1,25 g/1) C 3S m etastabil tarkibli gidrosilikat CaO, 5 2 • S i 0 2 • n H 20
ga aylanadi.
B oggan in g fikricha, u C 2S H 2 form ulasi bilan , T eylorning
fikricha, C 2SH (II) bilan belgilanadi. Biroq qotuvchi sem entxam iri
aralashm asin ing harorati 30—50°C ga yetganda, shuningdek,