O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

b o'lish i suyuq m uhitda C a(O H )2 va C a S 0 4 ning konsentratsiyasi
yuqoriligini ko'rsatadi. U m u m iy tarkibli gidrosulfoalyum inatlar
C 3(A F ) • 3C aSO 4(3 0 —32) • H 20 yo m o n eravchanligi tufayli o ‘ta
m ayda dispers zarrachali qattiq faza hosil qiladi. Bu zarrachalami
ba’zan mikroskop orqali ham k o‘rib bo'lmaydi. Keyinchalik tizimda
kalsiy sulfatning m iqdori kamayib borishi tufayli, uch sulfatli
faza asta-sekin bir sulfatli fazani, ayni shu vaqtning o ‘zida tarkibi
C 3(A F ) • C a S 0 4 • 12H 20 va C4(A F) • 13H 20 dan tashkil topgan
murakkab qattiq eritmali birikmalarni hosil qiladi. H avodagi C 0 2
ning ishtirokida qism an C 3A - C a C 0 3 • 12H 20 ham hosil b o ‘lishi
m um kin.
Portlandsem ent dastlab suv bilan birikkanda sersuv gidratli
birikm alar 2 C a 0 S i0 2 • 4 H 20 ; 3 C a 0 A l20 3 • 12H 20 ; 3 C a 0 A l20 3.
• 3 C a S 0 4 • 3 1 H 20 va boshqalar hosil bo'ladi. Vaqt o ‘tishi bilan
asta-sekin qotish jarayonida k o ‘rsati!gan birikmalar parchalanib,
portlandsem ent kam suvli gidratlarga, jum ladan, C 3S2H 3; C 3A H 6;
C 3A - C a S 0 4 - 12H 20 ga o ‘tadi. Shunday qilib, qattiq m oddalar
suvning ajralib chiqishi va qaytadan uning yangi birikmalar o'rtasida
taqsim lanishi issiqlikning yutilishi va fazalar m utlaq hajmlarining
o ‘zgarishi sodir b o ‘ladi.
S e m en tla r n in g yu q ori haroratda q o tish i ham kam suvli
gidratlarning h o sil b o 'lish ig a olib keladi. Bu esa sem en tto sh
tarkibiy tu zilm a sin in g g 'o v a k lilig in i oshirad i. P ortlan d sem en t
suv b ila n odatdagi va yuqori haroratlarda (100°C gacha) reak-
siyaga kirishganda yangi m ahsulotlar (ayniq sa, kalsiy gidro-
silikatlar) ju d a ham m ayda dispers kristall zarrachalar k o ‘ri-