O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

turli o ‘lchamdagi kristallarning taqsim lanishi, kristallanish darajasi
va boshqalar) ham ancha ta’sir k o ‘rsatadi. Petrografik taxlillarning
k o ‘rsatishicha, 600—700 markadagi portlandsem entni tayyorlash
uchun klinker tarkibidagi turli o 'lch am li alit kristallarning orasida
asosan o ‘lcham i 3—20 m km yiriklikdagi kristallar k o‘proq b o ‘lishi
121

---

kerak. Bundan tashqari, kristallar to ‘g ‘ri prizmatik yoki geksagonal
shaklda bo'lishi m a ’qul (Y u.M .B utt, V .V .Tim ashev).
X o m a s h y o ta rk ib id a g i m avjud y o k i m a x su s x o m a sh y o
aralashmasiga kiritiladigan FeO , M gO, C a S 0 4, C aF 2, P20 5, T i 0 2,
Cr20 3, M nO , F e 20 3 kabi q o ‘shilmalar portlandsem ent m ustah-
kamligiga ijobiy ta’sir etishi aniqlangan. Kuydiriladigan xom ashyo
aralashmalari tarkibida 0 ,1 —0,5% m iqdorda yuqorida aytilgan
q o ‘shilm alam ing bo'lishi alitning kristallanishiga legirlovchi m odda
sifatida ta ’sir k o ‘rsatadi, bu esa sementlarning faolligini oshirishga
im k o n tu g 'd ira d i. A n im o bu q o 'sh ilm a la r n in g t a ’sir q ilish
m ex a n iz m i y axsh i an iq lan m a ga n . M .M .S ic h e v , Y u .M .B u tt,
V .T .T im a sh ev la rn in g ta x m in ich a , bu n d ay m od d alar sem en t
klinkerini pishirishda alit kristallarining juda qulay struktura va
o ‘lc h a m la r d a h o s il b o ‘lis h ig a im k o n b e r ib , b o sh q a kam
m ustahkam lik beradigan minerallarni hosil qilm aydi. Portlan­
dsem ent klinkerida hosil b o ia d ig a n alit tarkibini quyidagi formula
bilan ifodalash mumkin:
54CaO • 1 6 S i0 2 - M gO -A120 3.
B elit-portlandsem ent klinkerining ikkinchi asosiy m ineral-