O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

hajmining notekis o ‘zgarishi) oldini olish uchun portlandsem ent
tarkibidagi erkin m agniy oksid m iqd ori standart to m o n id a n
chegaralanadi va 4,5% dan oshm asligi zarur1.
P o rtlan d sem en td a kaliy va natriy oksidlar b o ‘lm asa yaxshi,
chunk i ular p o rtlan d sem en tn in g tish la sh ish m uddatiga ta ’sir
qiladi. Bundan tashqari, ishqorlar b eto n d a to'ld irgich lar b ilan
(to'ld irgich tarkibida am orf qum tuproq b o 'lsa ) o ‘zaro k im yoviy
ta’sir etishishi m um kin. Natijada qotgan betonning darz ketishiga
sababchi b o ‘ladigan natriy va kaliy silikatlar h o sil b o 'la d i. B u
reaksiya atro f-m u h it yetarlicha nam b o ‘lsa juda tez ketadi. Shu
sababli gidrotexnik b eto n la r u c h u n sem en t va t o ‘ldirgichlar
tanlanayotganda sem entda qancha ishqor borligi hisobga olinishi
lozim , t o ‘ldirgichlar va am orf qum tuproq (opal, krem niy, slan es
va boshqalarjdan qancha borligi aniqlanadi. Bundan tashqari,
portlandsem entda k o ‘p m iqdorda ishqoriy m etall oksidlar b o ‘lsa,
betón yuzasida s h o ‘r d o g ‘lar hosil b o'lish i m um kin.
Standartga k o‘ra, portlandsem ent tarkibida ishqor istalgan
m iqdorda b o ‘lishi m um kin, am m o gidrotexnik betonlar uchun
0,6% dan, yer usti konstruksiyalarini qurishda ishlatiladigan
qorishm a va betonlar uchun esa 1% dan ortiq ishqori bo'lgan
portlandsement ishlatish tavsiya etilmaydi. Sementda 4% gacha titán
ikki oksid b o ls a , u sem ent sifatiga yom on ta ’sir qilmaydi. A m m o
T i 0 2 juda ko‘payib ketsa, sem entning mustahkamlik ko‘rsatkichlari
pasayadi.
Fosfor angidrid 1,5—2% dan ortsa, portlandsem entning qotish
jarayoni sekinlashadi (sulfat kislota angidridi portlandsement texnik
xossalariga qanday ta’sir qilishi haqida quyida gapiriladi).