O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

m iqdori (kim yoviy tarkibi bo'yicha), m ineralogik tarkibi va asosiy
oksidlam ing o'zaro nisbatiga qarab baholanadi.
Klinkerning kimyoviy tarkibi. 
K linkerning kim yoviy tarkibi
katta chegarada o ‘zgarib turadi. P ortlandsem ent klinker ishlab
chiqarish u ch u n xom ash yo m ateriallari sifatida gil va ohaktosh
jin slar ish latiladi. G il jinslar turli m oddalar (m inerallar)dan
tashkil topgan. U larda asosan 3 ta oksid — S i 0 2, A120 3 va F e 20 3
bor. O h a k to sh lar a so sa n k a lsiy karbonatdan iborat. K alsiy
karbonat esa ikki oksid — CaO va C 0 2 dan iborat. K linker
kuydirilganda C 0 2gazi ajraladi; CaO, S i 0 2, A120 3 va F e20 3 asosiy
oksidlar va asosiy klinker m inerallarini h osil qiladi.
K linker tarkibida bu asosiy oksidlar bilan bir qatorda, sem ent
sifatiga m a’lum darajada ta’sir ko'rsatuvchi oksidlar ham bo'lishi
m um kin. Bular odatda m agniy oksid (iylgO ), ishqorlar (N a 20 va
K jO ), titan ikki oksid ( T i 0 2), fosfor angidrid (P 20 5) va sulfat
kislota angidridi ( S 0 3) dir. Portlandsem ent tarkibidagi asosiy va
q o ‘shim cha oksidlar m iqdori quyidagicha b o ia d i:
C aO —63—67%; S i 0 2—2 1 —24%; A l20 3- 4 - 8 % ; F e20 3- 2 -
4%; M g O - 0 ,5 - 5 % ; SO - 0 , 3 - 1 % ; N a 20 va K , 0 - 0 ,4 - 1 % ;
T i 0 2 va Cr20 3—0 ,2 —0,5%; P2O - 0 , 1 -0 ,3 % .
118

---

K linkem ing kim yoviy tarkibi 5382—65 sonli Davlat standartida
berilgan u§ul bilan aniqlanadi.
1500°¿ haroratda kuydirilgan erkin m agniy oksid suv ta’sirida
so ‘nish qobiliyatini yuqotmasa ham juda sust so'nadi. Uning so ‘nisb
jarayoni qotib qolgan sem enttoshda ham davom etishi m um kin.
Natijada qorishma va betón yoriladi. Bunday xavfli holning (sem ent