O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

bunday holatiga tishlashishning oxiri deyiladi). K olloid massalar
yanada m ustah k am lan ish i va qism an kristallanishi natijasida
sem en ttosh m etindek m ustahkam b o ‘lib qoladi.
G idravlik qo'shilm alar va gips b o ‘lsa, q o ‘shim cha jarayonlar
paydo b o ‘ladi. G ips portlandsem entda qanday rol o ‘ynasa, bu
yerda ham ana shunday rol o'ynaydi, ya ’ni u tishlashish jarayonini
sekinlashtiruvchilik vazifasini o ‘taydi. G ips sem entning asosiy
k om ponenti, ya’ni nisbatan o so n eriydigan kalsiy alyuminatlari
bilan o ‘zaro ta ’sir etishadi va ularni qiyin eriydigan moddalarga
aylantiradi, natijada tishlashish jarayoni sekinlashadi.
G ipsdan qancha q o ‘shish kerakligi rom ansem ent tarkibidagi
alyuminatlar m iqdoriga b og‘liq: odatda 5% dan oshm aydi. B a’zan
sem en t m ustahkam ligini oshirish m aqsadida gipsdan ko'proq
q o ‘shiladi. Q ancha q o ‘shish kerakligi laboratoriyalarda o ‘tkazilgan
sinovlarga asoslanib belgilanishi kerak.
Gidravlik q o ‘shilmalarga kelganda, rom ansem entda m a ’lum
miqdorda erkin ohak bo'lgani yoki ana shu erkin ohak u qotayotgan
vaq tid a o z m iq d o rd a ajralib c h iq a d ig a n h o lla rd a gidravlik
qo'shilm alarning ohak qotishidagi roli nam oyon b o ‘la boshlaydi.
Gidravlik q o ‘shilm aning qum tuprog‘i ( S i 0 2) suvda ohak bilan
o ‘zaro ta’sir etishadi va kalsiy gidrosilikatlari (2CaO • S i 0 2 • n H 20 )
ni hosil qiladi.
Romansementning mustahkamligi. 
R o m a n s e m e n t se k in
qotadigan, m ustahkam ligi nisbatan past (28 kunlik) m arkali
114

---

bog‘lovchi m odda liisoblanadi. B u uning tarkibidan m a’lum: asosan
sckin qotadigan m ineral-ikki kalsiy silikatdan iborat (am m o uzoq