O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

suvning zarracha
ic h ig a k irish ig a
to ‘sqinlik qiladi.
5-rasm .
O h a k s o 'n d ir is h m u d d a tin in g o h a k to s h n i 
k u y d irish h a ro ra tig a b o g 'liq lig i.
85

---

5-rasm da k o‘rinib turibdiki, kuydirish harorati qanchalik yuqori
b o ‘lsa, ohak shunchalik sekin so'nadi. Sababi shuki, kuydirish
haroratini oshirganda kuydirilgan ohaktosh zichlashib, g ‘ovakligi
kam ayib, ular torayadi: bun day sharoitlarda suv yaxshi o ‘ta
olm aydi va so'n ish jarayoni sekinlashadi.
Ohak uzoq vaqt saqlanganida uning so'nuvchanligi sustlashadi.
Chunki ohak havodagi nam va karbonat angidritni o ‘ziga tortib
oladi, zarrachalari yuzasida suvning o ‘tishiga t o ‘sqinlik qiladigan
va un ch a-m u n ch aga erim aydigan kalsiy karbonat hosil b o ‘ladi.
H ozirgina kuydirilgan ohak juda tez so'nadi va undan boshqa
sharoitlarda ancha shirali ohak xamiri hosil bo'ladi.
So'ndirish uchun qancha suv olingani so'nish jarayoni tezligiga
va s o ‘ndirilgan ohak sifatiga katta ta’sir qiladi. Suv keragidan k o‘p
b o ‘lsa, (xamir holatigacha so ‘ndirishda) suvi kam vaqtdagi (kukun
ohak holigacha so‘ndirish)ga qaraganda birmuncha dispers ohak hosil
b o ‘ladi. Suv yetishmasligi natijasida ohak «kuyishi», ya’ni hozirgina
kuydirilgan zarrachalar yuzasida qalin C a(O H )2 pardasi hosil b o‘lishi
mumkin. Pardadagi suv unga tegib tuigan kalsiy oksidi qatlamlarining
parchalanishiga sarf bo'lib, parda yanada qalinlashadi.
O hak zarrachalarining m ayda-yirikligi ham unga sezilarli
darajada ta’sir qiladi: qanchalik mayda b o ‘lsa, C a(O H )2 zarrachalari
shunchalik tez va to ‘la hosil qiladi. Shuning uchun ham kesak-