О‘zbekiston Respublikasi Oliy

Internet saytlari 1.www.gov.uz – О‘zbekiston Respublikasi xukumat portali. 2.www.catback.ru - nauchniye stati i uchebniye materiali.
3.www. ziyonet.uz; 4.www. gaap.ru; 5.www. cip.com; 6.www. aicpa.ord; 7.www.bilim.uz;




О‘zbekiston Respublikasi Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi

О‘RTA MAXSUS PROFESSIONAL TA’LIMNING

1. 
   “Avtotransportga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash”
   

Fizika fanidan

О‘QUV DASTURI

Kvalifikatsiya nomi:	Texnik-mexanik “B” yoki “BC” toifali avtomobil xaydovchisi.
О‘quv rejadagi tartib raqami:	1.02.
Ajratilgan soat:	80

Toshkent 2021yil

Tuzuvchilar:	J.R. Qulmuxamedov	Toshkent avtomobil va yо‘llar texnikum direktori
	S.O.Mirshaxо‘jayev	Toshkent avtomobil va yо‘llar texnikum о‘quv ishlari bо‘yicha direktor о‘rinbosari
	S.S.Raximberdiev	Toshkent avtomobil va yo’llar texnikumi direktor o’rinbosari..
	Z. Quvvatova	Toshkent avtomobil va yо‘llar texnikumi fizika fani о‘qituvchisi.
	A.Axmedov.	TDTrU f-m.f.n dotsent

Taqrizchilar:	SH.Burxanov.	TDTrU f-m.f.n dotsent
	K.Maqsudav	TDTrU f-m.f.n dotsent

1. 
   О‘quv dasturi umumiy talablari
   

Dastur nomi	Fizika
Ajratilgan soat	120
Mavzular soni	24
Dasturning maqsadi	О‘quvchilarni fizikaning asosiy qonunlari, hamda nazariy va amaliy masalalarni yechish uchun zarur bо‘lgan fizikaviy tushunchalar bilan tanishtirishdan, yangiliklarni mustaqil о‘rganib, uning tadbiqlarini о‘zlashtira olishga о‘rgatishdan, о‘quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini о‘stirishdan, ijodiy izlanishlarga va injenerlik masalalarni fizikaviy bilimlarni shakllantirish.
О‘zlashtirish (о‘qitish) natijalari	-avtotransportda fizika dasturiga oid fizik hodisalarni, qonunlarni, effektlarni nazariy jihatdan mukammal о‘rganish; -о‘qish davomida nazariy bilimlarni tajribalar о‘tkazish orqali mustahkamlash va chuqurroq bilimga ega bо‘lish; - olingan nazariy va tajriba bilimlarga asoslanib, fizikaning hamma qismlariga oid masalalarni yecha olish darajasini egallash.
Bilimlar	-umumiy fizika va elektrotexnika dasturlariga oid fizik va elektrotexnika hodisalarni, qonunlarni, effektlarni nazariy jihatdan mukammal bilishi; -о‘qish davomida nazariy bilimlarni tajribalar о‘tkazish orqali mustahkamlash va chuqurroq bilish; -olingan nazariy va tajriba bilimlariga asoslanib, fizika va elektrotexnikaning maxsus qismlariga oid masalalarni yecha olishi.
Kо‘nikmalar	-dasturlariga oid fizik va elektrotexnika hodisalarni, qonunlarni, effektlarni nazariy jihatdan mukammal bilishi va ulardan foydalana olishni; -nazariy bilimlarni tajribalar о‘tkazish orqali mustahkamlash va chuqurroq bilimga va tasavvurga ega bо‘lishi; -nazariy va tajriba bilimlariga asoslanib, fizika va elektrotexnikaning maxsus qismlariga oid masalalarni yecha olish darajasini egallashi kerak.
О‘quv rejasiga muvofiq о‘zaro bog‘liq bо‘lgan fanning nomi	Texmexanika, matematika, fizika, kimyo, avtomobil tuzilishi,
О‘qitishni tashkiliy shakli	N-nazariy ta’lim;A-amaliy ta’lim;
Dasturga qо‘yilgan talab	Majburiy
О‘qitish tili	Guruhda belgilangan о‘qitish tili asosida
Baholash tartibi	Baholash bо‘yicha amaldagi tartib asosida
О‘quvchilarning bilim va kо‘nikmalarini baholash	og‘zaki, savol-javob, test.

2. 
   О‘quv dasturi mazmuni
   

№	Mavzuning nomi	Mavzuning qisqacha mazmuni	Jami	О‘qitishni tashkiliy shakli	Mustaqil ta’lim
1	Kirish. Mexanika asoslari.	Transportda fizika fani. Vaqt va fazo tushunchasi. Fizik kattaliklarning birliklari. Transportning rivojlanishida fizikaning roli. Transportdagi mexanik harakatning turlari. Kinematika elementlari. Koordinatalar tizimi. Tezlik. Tо‘g‘ri chiziqli tekis harakat. Tezlanish. Tо‘g‘ri chiziqli tekis tezlanishli va tekis sekinlangan harakat. Gorizontga burchak ostida otilgan jismning harakat tenglamasi.	4	N/A	2
2	Nyutonning harakat qonunlari.	Moddiy nuqta dinamikasi. Dinamikaning asosiy vazifasi. Klassik mexanikada holat tushunchasi. Harakat tenglamasi. Massa va impuls. Tabiatdagi о‘zaro ta’sirning turlari. Kuch. Og‘irlik kuchi, elastiklik kuchi, ishqalanish kuchi. Nyuton qonunlarining zamonaviy talqin etilishi.Nyutonning birinchi qonuni va inersial sanoq tizimi tushunchasi. Nyutonning ikkinchi qonuni harakat tenglamasi sifatida. Kuch, impulsdan vaqt bо‘yicha olingan birinchi tartibli hosila sifatida. Nyutonning uchinchi qonuni. Og‘irlik markazi. Og‘irlik markazining harakati haqida teorema.	4	N/A, L	2
3	Qattiq jismlar mexanikasi.	Inersiya kuchlari. Absolyut qattiq jismning aylanma harakat dinamikasi. Kuch momenti. Inersiya momenti. Aylanma harakat dinamikasining asosiy qonuni. Impuls momenti.Qattiq jismlar deformatsiyasi va kuchlanishlar. Bir jinsli va bir jinsli bо‘lmagan deformatsiY. Elastik va qoldiq (plastik) deformatsiY. Bir о‘qli siqilish va chо‘zilish deformatsiyasi. Oddiy siljish. Egilish va buralish. Deformatsiyalarning miqdoriy tavsifi. Deformatsiyaning kuchlanishga bog‘liqligi, elastiklik chegarasi. Mustahkamlik. Mо‘rtlik. Qoldiq deformatsiY. Elastik deformatsiya energiyasi.	4	N/A, L	2
4	Tebranishlar fizikasi.	Tebranish jarayonlari haqida umumiy ma’lumot. Turli fizik tabiatga ega bо‘lgan tebranishlarga umumiy munosabat.Garmonik tebranishlar. Mexanik garmonik tebranishlar tenglamasi. Ularning yechimi va talqini. Prujinali tebrangich mayatnik, tebranish konturi. Garmonik tebranishlar amplitudasi, siklik chastotasi va	6	N/A, L	3

		fazasi. Tebranishlarni qо‘shish. Tebranma harakat qilayotgan jismning energiyasi. Sо‘nuvchi va majburiy tebranishlar. Erkin sо‘nuvchi tebranishlar. Sо‘nuvchi tebranishlar tenglamasi. Sо‘nish koyeffitsiyenti, logarifmik dekrement, asillik (dobrotnost). Majburiy tebranishlar. Rezonans. Rezonans egri chiziqlari
5	Tо‘lqinlar fizikasi.	Kо‘ndalang va bо‘ylama tо‘lqinlar. Yassi va sferik tо‘lqinlar. Yuguruvchi va turg‘un tо‘lqinlar va ularning tenglamalari. Faza tezligi, tо‘lqin uzunligi va tо‘lqin soni. Monoxromatik tо‘lqinlar interferensiyasi. Kvazimonoxromatik tо‘lqinlar. Kogerentlik. Kvazimonoxromatik tо‘lqinlar interferensiyasi. Tо‘lqinlar difraksiyasi. Bir о‘lchamli tо‘lqin tenglamasi. Tovush tо‘lqinlari. Tovushning balandligi, bosimi. Tovush tо‘lqinlar energiyasi. Ultratovush. Yopiq hajmdagi tovush tо‘lqinlari. Rezonatorlar. Dopler effekti. Elektromagnit tо‘lqinlar, ularni hosil qilish va xossalari.	6	N/A, L	3
6	Gidrodinamika asoslari.	Ideal muhit. Ideal suyuqlik. Laminar oqimlar gidrodinamikasi. Nave-Stoks tenglamasi. Turbulentlik. Reynolds soni. Turbulentlikni modellashtirish. Issiqlik massa almashinuvi. Magnitli gidrodinamika. Amaliy gidrodinamika. Mikrogidrodinamika. Realogiya haqida tushuncha.	4	N/A, L	2
7	Mexanikada nisbiylik prinsipi.	Inersial sanoq tizimi va nisbiylik prinsipi. Lorens almashtirishlari. Impuls va energiyaning almashtirilishi. Uzunlik va vaqt oralig‘ining nisbiyligi. Tezliklarni qо‘shishning relyativistik qonuni. Og‘irlikning tezlikga bog‘liqligi. Klassik mexanikaning qо‘llanilish chegarasi. Geyzenbergning noaniqlik prinsipi. Umumiy nisbiylik nazariyasining asosiy tasavvurlari. Ekvivalentlik prinsipi.	4	N/A, L	2
8	Statistik fizika.	Molekulyar fizika va termodinamika. Molekulyar kinetik nazariyaning qо‘llanishi. Ideal gaz uchun molekulyar kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi. Izojarayonlar va ularning diagrammalardagi tasviri. Boyl-Mariot, Gey- Lyussak va Sharl qonunlari.Molekulalarning о‘rtacha kinetik energiyasi va uning harorat bilan bog‘liqligi. Tizimning holatini tavsiflovchi makroskopik kо‘rsatkichlari.	6	N/A, L	3
9	Termodinamika.	Ichki energiya, issiqlik miqdori va termodinamikada ish tushunchalari. Termodinamikaning birinchi qonuni. Izo va adiabatik jarayonlarga termodinamikaning birinchi qonunining tatbiqi. Qaytar va qaytmas jarayonlar.Termodinamik sikl. Issiqlik dvigatellari va sovutgich mashinalari. Karno	6	N/A, L	3

		tsikli va uning ideal gaz uchun foydali ish koyeffitsiyenti. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. YentropiY. Avtomobilda issiqlik texnikasi.
10	Elektrostatika.	Elektr zaryadi. Zaryadning diskretligi. Elektr zaryadining saqlanish qonuni. Kulon qonuni. Elektr maydoni. Maydon kuchlanganligi. Nuqtaviy zaryad maydonining kuchlanganligi. Superpozitsiya prinsipi. Nuqtaviy zaryadlar tizimining maydon kuchlanganligi. Vakuumdagi elektr maydon uchun Gaussning elektrostatik teoremasi va uning sodda elektr maydonlarini hisoblashda qо‘llanilishi. Elektrostatik maydon kuchlarining bajargan ishi. Elektrostatik maydon kuchlanganlik vektorining sirkulyatsiyasi. Elektrostatik maydon potensiali. Nuqtaviy zaryad va zaryad tizimi maydonlarining potensiali. Elektrostatik maydon kuchlanganligi bilan potensiali orasidagi bog‘lanish. Maydonlar superpozitsiyasi prinsipi.	4	N/A, L	2
11	Vakuum, metallar va dielektriklarda elektr toki.	Vakuumda elektr toki. Metallardan elektronlarning chiqish ishi. Kontaktdagi potensiallarning farqi. Termoelektrik hodisalari (Zeyebek, Tomson, Pelte - effektlari) va ularning qо‘llanilishi. Termoelektron emissiY. Metallar va dielektriklarda elektr toki. О‘ta о‘tkazuvchanlik hodisasi. О‘ta о‘tkazuvchanlik hodisasining nazariyasi tо‘g‘risida tushuncha. Yuqori temperaturali о‘ta о‘tkazuvchanlik. Magnetiklar. Ferromagnetizm nazariyasining elementlari.	6	N/A, L	3
12	Magnetizm va tokning magnit xossalari.	Tok manbani EYUKni va ichki qarshiligini aniqlash.	4	N/A, L	2
13	Yorug‘likning elektromagnetik tabiati.	Elektromagnit tо‘lqinlarning optik sohasi tavsiflari. Optika fanining vujudga kelishi. Optikaning fizikaviy ilmidagi о‘rni va ilmiy texnika taraqqiyotidagi roli. Yorug‘lik tо‘lqinlari. Yorug‘lik tо‘lqinlar amplitudasi, energiyasi va intensivligi. Fotometrik kattaliklar va ularni о‘lchash.Tо‘lqin tabiati. Yorug‘lik tezligi.	4	N/A, L	2
14	Suyuq kristallar.	Suyuq kristallarning turlari. Nematiklar, xolestriklar, smektiklar. Suyuq kristallarning xususiyatlari. Suyuq kristallar asosida yaratilgan displeylar. Fazoviy diagrammalar. Nematiklarning elastiklik xossalari. Elektr va magnit maydonlarida suyuq kristallarning xossalari.	6	N/A, L	3
15	Yangi texnologiyalar fizikasi.	Nanotexnologiya haqida asosiy tushunchalar. Nanoobyektlar. Nanostrukturali elementlar. Nanokristallar. Nanostrukturaviy polimerlar. Uglerodli nanomateriallar. Nanokompozit	4	N/A, L	2

		materialar. Nanoyelektronika. Kvant о‘ralar va о‘ta yuqori panjaralar. Elektronika materiallarini nanotexnologiyalar asosida olish. Magnit nanomateriallar. Hozirgi zamon fizikasining asosiy muammolari.
16	Fizikaviy modellarni tadqiq qilish.	О‘zgaruvchan tok zanjiridagi induktiv qarshilikni aniqlash	4	N/A, L	2
17	Ishlab chiqarish jarayonlarida va texnikaviy obyektlarda eng oddiy fizikaviy tizimlarning modellaridan foydalanish.	Ishlab chiqarish jarayonlarida va texnikaviy obyektlarda eng oddiy fizikaviy tizimlarning modellaridan foydalanish.	6	N/A, L	3
18	Elektrotexnika haqida tushuncha.	Elektrotexnika va elektronika asoslari fanining vazifalari va manbalari. Elektr energiyasi tо‘risida umumiy ma’lumotlar. Elektr energiyasi, uning xususiyatlari va qо‘llanish soxalari. О‘zbekiston Respublikasi elektrlashtirishning taraqqiyoti, energetika dasturi, zamonaviy texnologik ishlab chiqarish jarayonlari boshqarish va tizimlarini kompleks avtomatlashtirishni taraqiy ettirishda elektrotexnika va elektronikaning о‘rni.	4	N/A, L	2
19	Elektr zanjirlari va о‘lchovlari.	О‘zgaruvchan tok zanjiridagi rezonans xodisasini о‘rganish	6	N/A, L	3
20	Bitta va uchta fazali transformatorlar.	Bitta va uchta fazali transformatorlar.	6	N/A, L	3
21	Elektronika asoslari.	Elektron asboblar. Elektronikani hozirgi zamon fani va texnikasidagi hamda ishlab chiqarishdagi о‘rni va ahamiyati. Yarim о‘tkazgichli rezistorli diodlar, tristorlar, bipolyar va maydon transzistorlarining tavsifilari, kо‘rsatkichlari va qо‘llanishi. Tо‘g‘irlagichlar. Tо‘g‘irlagichlarning sxemalari va ularning ishlash prinsipi. Elektr filtrlari. Tо‘g‘irlagichlarning tashqi tavsiflari. Invertorlar. Kuchlanish va tok invertorlari. Tranzistorli kuchaytirgichlar. Kuchaytirgichlarning ishlashini tadqiq qilish. Kuchaytirish koyeffitsenti va amplituda chastotaviy tavsiflari. Ish holatlar va qо‘llanishi. Kо‘p kaskadli kuchlanish kuchaytirgichlari haqida tushuncha. Quvvat kuchaytirgichlar. Mikroelektronika elementlari. Integral mikrosxemalar. Mikroprotsesorlar tuzilishi va ishlashi.	6	N/A, L	3
22	Avtomobil transportida elektr ta’minoti tizimlari.	Korxonalarning elektr ta’minoti asoslari. Sanoat elektr energiya manbalari. Energosistema haqida tushunchalar. Elektr energiya manbalari va is’temolchilar haqida umumiy ma’lumotlar. Elektr energiyasini uzliksiz ta’minlash darajasi	6	N/A, L	3

		bо‘yicha iste’molchilarning tabalarga bо‘linishi. Elektr energiyasi sifatida qо‘yiladigan talablar va ularni ta’minlash usullari.
23	Avtomobil transporti korxonalarining elektr ta’minoti tizimi va elektr xavfsizligi.	Avtomobil transporti korxonalarining elektr ta’minoti. Avtomobil transporti korxonalarining elektr xavfsizligi. Avtomobil transporti korxonalarining elektr ta’minoti tizimi.	4	N/A, L	2
24	Avtomobil transporti korxonalarining yoritish tizimlari. Elektr energiyani tejash bо‘yicha tadbir va choralari.	Avtomobil transporti korxonalarining yoritish tizimlari. Elektr energiyani tejash bо‘yicha tadbirlar. Elektr energiyani tejash bо‘yicha choralar	6	N/A	3
	Jami		80		40

3.